Αριστερός σε σύγχυση… Αριστερά σε διαύγεια;

 Είναι πολλά αυτά που γράφτηκαν για το Θόδωρο Αγγελόπουλο και το έργο του, από την ημέρα του θανάτου του. Πολλά από αυτά γράφτηκαν και αναρτήθηκαν και στη Λέσχη. Ίσως να μην έχω κάτι να προσθέσω. Ωστόσο, κάποιες σκέψεις θα καταγραφούν, ακόμα και αν δεν είναι και πλήρως συγκροτημένες.

 Αφορούν στην πρόσληψη από την Αριστερά της πολιτικής τοποθέτησης του σκηνοθέτη τα τελευταία χρόνια. Είναι αρκετά γνωστή ή δήλωση του, ότι παραμένει «αριστερός σε πλήρη σύγχυση». Βέβαια, έχει ενδιαφέρον και ολόκληρη η σκέψη που κατέθεσε το 2008 στο περιοδικό Σινεμά.

«-Εσείς αισθάνεστε ακόμα αριστερός;

-Εγώ έχω πει ότι αισθάνομαι εν πλήρει συγχύσει αριστερός!

-Και πώς βλέπετε την άνοδο του Συνασπισμού τον τελευταίο καιρό;

-Θεωρώ θετικό ότι μπαίνουν καινούργιες φωνές στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα.

-Αν σας ζητηθεί η υποστήριξή σας, με οποιοδήποτε τρόπο, θα τη δώσετε;

-Από τη μεριά μου ναι, παρόλο που μια λίγο ριζοσπαστική αντιμετώπιση, όπως του ΝΑΡ (Νέο Αριστερό Ρεύμα), είναι πιο κοντά μου.»

Θα ήταν παντελώς ανούσια μια συζήτηση για το τι «ήταν» πολιτικά ο μεγαλύτερος σκηνοθέτης της χώρας. Άλλωστε πάντοτε μιλούσε μέσα από τις ταινίες του και έχει μάλλον ένα ενδιαφέρον η σχέση της «Σκόνης του Χρόνου» με το «Λιβάδι που δακρύζει». (ένα κείμενο που συνιστώ για τις φάσεις του έργου του, είναι του Βασίλη Τσιράκη). Συχνά μιλούσε και πέρα από αυτές, όπως τότε που υπερασπίστηκε τους νέους του Δεκέμβρη, τη στιγμή που τρομαγμένοι διανοούμενοι και καλλιτέχνες της εξουσίας υποκλίνονταν στην ηρεμία που είχε την εικόνα του κλομπ.

 Για αυτό και όλοι οι αριστεροί άνθρωποι, συγκλονίστηκαν με το θάνατό του. Για αυτό και όλη η Αριστερά, παρεβρέθηκε στην κηδεία. Και θεωρούσε ότι έχασε ένα «δικό» της άνθρωπο, γιατί ήταν πάντοτε ταγμένος στην υπόθεση της απελευθέρωσης του ανθρώπου από την εκμετάλλευση.

Και πολλοί από αυτούς θα πίστευαν κάτι το απολύτως σωστό: Ότι τιμούμε τον Αγγελόπουλο για το έργο και τη στάση του και δεν είναι ώρα να σκεφτούμε τη μια ή την άλλη δήλωσή του. Προφανές. Ωστόσο κάτι με ενοχλούσε λίγο, αλλά δεν ήξερα τι. Και αυτό το κάτι, ενισχύθηκε όταν ένας από τους επιφανείς ανθρώπους της Αριστεράς που πήγε στην κηδεία, ο Αλέξης Τσίπρας, ανάρτησε στο διαδίκτυο ένα κείμενο.

Αυτό της Αλίκης Κοσυφόγλου στο Red Notebook. Πρόκειται για ένα σύντομο κείμενο, που στο 99% του θα συμφωνούσαμε απόλυτα, άλλωστε, παρά τις διαφορές μας, η σχέση μας με την ομάδα της ιστοσελίδας είναι πολύ καλή. Η συλλογιστική του κειμένου στο τέλος είναι αρκετά κατανοητή και σωστή. Ο Αγγελόπουλος ήταν ένας μεγάλος δημιουργός, συνδέθηκε όσο κανείς άλλος με τις αγωνίες του λαού και της Αριστεράς, τα τελευταία χρόνια εξέφρασε τους προβληματισμούς του για την πολιτική αριστερά, ωστόσο τέτοιες στιγμές είναι μικρότητα να αναφερόμαστε σε αυτό. Με τα ίδια τα λόγια της:

«Βέβαια ο ίδιος, εδώ και αρκετά χρόνια υπήρξε έντονα επιφυλακτικός απέναντι στην  πολιτική αριστερά, ενώ περίπου πριν από ένα χρόνο είχε δηλώσει σε συνέντευξη που παραχώρησε στο δελτίο ειδήσεων της δημόσιας τηλεόρασης, ότι είναι ένας «αριστερός σε πλήρη σύγχυση», που δε «συμφωνεί με την αριστερά», χωρίς ωστόσο να εξηγήσει με «τι» ακριβώς συμφωνεί στις σημερινές πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες.

Από την άλλη όμως, είναι γεγονός ότι η εμμονική αναφορά στην ύστερη πολιτική του «σύγχυση», λίγες ώρες μετά τον τόσο απρόσμενο θάνατο του, είναι τόσο κακόγουστη και μικροπρεπής, όσο γραφικός και χυδαίος μπορεί να γίνει ένας «αγιοποιητικός» επικήδειος του.»

Αρκετά λογική και μετρημένη η σκέψη της. Κανείς δεν θα μπορούσε να διαφωνήσει. Ωστόσο, αν το σκεφτούμε λίγο καλύτερα, πρέπει να κάνουμε κάποιες δεύτερες σκέψεις. Και ειδικά όταν βλέπουμε το κείμενο αυτό να αναπαράγεται στο διαδίκτυο από τον ίδιο τον Αλέξη Τσίπρα. Πώς μπορείς να αναφέρεσαι στη σύγχυση του Αγγελόπουλου και να μην σκέφτεσαι τη δικιά σου σύγχυση;

Οφείλει ο Αγγελόπουλος να είναι ξεκάθαρος και να έχει απαντήσεις και να μην είναι συγχυσμένος; Αυτό δεν θα όφειλε πρώτα και κύρια να το κάνει η Αριστερά, και δη τα πιο μεγάλα κομμάτια της; Φταίει μόνο αυτός που συγχύστηκε ή και η Αριστερά που δεν φαίνεται να καλεί σε ένα τόσο ξεκάθαρο δρόμο.

Είναι τιμή του σκηνοθέτη μέσα στη σύγχυση και την κατάρρευση να δείχνει το Λένιν να πηγαίνει στη Δύση. Τουλάχιστον αυτός τον θυμόταν όταν πολλοί υποκλίνονταν στη νέα εποχή, στα αστεράκια της ΕΕ και στις «νέες» καταστάσεις που οφείλουν να υπερβαίνουν  τις «αγκυλώσεις» του παρελθόντος.

Συγχυσμένος ο Αγγελόπουλος αλλά λιγότερο συγχυσμένη η Αριστερά και πόσο μάλλον ο χώρος από τον οποίο προέρχεται αυτή η σκέψη; Δηλαδή το δίκιο ποιος το έχει για να συμμαχήσουμε και να σταματήσει η σύγχυση; Η Δαμανάκη, ο Κωσταντόπουλος, ο Αλαβάνος ή ο Τσίπρας. Ή μήπως και ο Λαφαζάνης; Ή μήπως και η ΚΟΕ, αυτοί που φύγανε ή αυτοί που μείνανε; Η μπορεί να έχει και δίκιο η ΔΕΑ και δίκιο ο Κοτζιάς, και ο Τόλιος και ο Μηλιός, μπορεί και κάτι κεντρώοι πατριώτες κάτι ωραίο να έχουν να πουν. Και με την ΕΕ αλλά και λιγάκι ενάντια. Και λίγος καπιταλισμός και λίγος σοσιαλισμός και ακόμα πιο λίγος κομμουνισμός. Και με τον συντάκτη της Αυγής που καταγγέλλει την «έμμονη» ιδέα της κατάληψης της εξουσίας και με τη Ρόζα. Και με το κίνημα και την εξέγερση και ενάντια στην απεργία στο Εργατικό Κέντρο Βόλου.

Μα καλά πως γίνεται να συγχύζεται ο σκηνοθέτης, αφού ο δρόμος είναι ξεκάθαρος. Θα συμμαχήσουμε με διάφορους, θα βγούμε στην κυβέρνηση, θα είμαστε με την ΕΕ αλλά με μια άλλη ΕΕ, με τον καπιταλισμό ή και όχι, ή με κάποιον άλλο, θα πληρώσουμε το χρέος ή θα το πληρώσουμε αργότερα, ή θα κάνουμε κούρεμα, αλλά και οι άλλοι έκαναν κούρεμα αλλά αυτό δεν είναι το κούρεμα που θέλουμε. Ξεκάθαρες κουβέντες, πλήρης διαύγεια. Πως και δεν τη βλέπει ο σκηνοθέτης.

Αυτός που πήγε στη Γιουγκοσλαβία που βομβάρδισε η ΕΕ. Ποιος παρασύρθηκε περισσότερο από τις ιαχές ή και τους θούριους για μια «συνεπή» Αριστερά, ευρωπαϊκή, σύγχρονη σε μια νέα Ελλάδα της Ολυμπιάδας και μια νέα Ευρώπη με κοινό νόμισμα; Αυτός που τουλάχιστον επέλεγε να κοιτά ξανά πίσω, να ψάχνει χαμένα νήματα, να τραγουδά τις παλιές μας νίκες και ήττες που κάποιοι ξεχνούσαν. Ή και καμιά φορά, να σωπαίνει;

 Ο Αγγελόπουλος δεν μας είπε με «τι» συμφωνεί. Ο Τσίπρας μας λέει; Και από έναν σκηνοθέτη δεν το απαιτείς, αλλά από τον επίδοξο πρωθυπουργό; Και αν αυτό που λέει ο ΣΥΝ είναι τόσο ξεκάθαρο, μήπως είναι πολύ μικρό, πολύ συνηθισμένο, πολύ ηττημένο, τόσο που να μην μπορεί να μας βγάλει από τη σύγχυση, την παραίτηση και τη νοσταλγία;

Είναι ίσως άδικη η κριτική και όπως καταλαβαίνετε δεν απευθύνεται στο κείμενο καθαυτό. Απλά θέλαμε να υποστηρίξουμε ότι είναι διαφορετικό να αναζητάς διαρκώς σημάδια που να σου δώσουν δύναμη και θάρρος στους αγαπημένους σου δημιουργούς και διαφορετικό να απαιτείς από αυτούς να επικροτούν κάθε τακτική επιλογή σου. Είναι διαφορετικό να αναμένεις από αυτούς να σημάνουν χαραγματιές ελπίδας από το να κρίνεις αυτάρεσκα τη «σύγχυσή» τους, σαν να έχεις μια τρομακτικά διαυγή πρόταση που όμως δεν την βρίσκουν.

 Είναι αυτονόητο ότι οι αγιοποιήσεις δεν αρμόζουν, και ότι θα είχα πολλές διαφωνίες αν σήμερα έδινε μια συνέντευξη. Το θέμα όμως δεν είναι αυτό. Επίσης προσωπικά δεν έχω μεγάλο πρόβλημα με τη νοσταλγία ή ακόμα και με την απογοήτευση των προηγούμενων γενεών. Ίσως να προτιμώ την σιωπή τους, το σκάλισμα του παρελθόντος, τη μελέτη της ήττας, παρά την παιδαριώδη αφέλεια ενός μέλλοντος με τα ίδια λάθη. Το πρώτο, στα χέρια της νέας γενιάς, μπορεί να γεννήσει τη νέα κομμουνιστική εποποιία, το δεύτερο θα αναπαλαιώνει τη σκουριά της ήττας.

Υ.Γ: Θα μπορούσε εύλογα κάποιος να σκεφτεί, ότι αν είναι να κάνεις αντιπαράθεση στην Αριστερά για τον Αγγελόπουλο, πράγμα κακό, τουλάχιστον κάντην με το ΚΚΕ και τη στάση του. Περιμένετε, είναι η απάντηση.

 Θ.Α.