Για το κοινοβουλευτικό κράτος έκτακτης ανάγκης και τη σχέση του με τη φασιστική απειλή (8 θέσεις και ένα ερώτημα προς συζήτηση)

του Δ. Μπελαντή

Κείμενο τοποθέτησης στην συζήτηση με θέμα «Η σύγχρονη ανάδυση του φασιστικού φαινομένου και η Χρυσή Αυγή», που διοργάνωσε η Πολιτική-Πολιτιστική Λέσχη Εκτός Γραμμής, το Σάββατο, 20.10.2012

1. Η τάση προς το κράτος έκτακτης ανάγκης (κ.ε.α.) σήμερα στην Ελλάδα έχει ως καταλύτη τη νομοθεσία εφαρμογής των Μνημονίων (Πρώτο, Δεύτερο και Μεσοπρόθεσμο). Με τη νομοθεσία αυτή εισάγεται από τους κυρίαρχους μια μερική αναστολή του συντάγματος, κυρίως όσον αφορά τα κοινωνικά, εργασιακά και συνδικαλιστικά δικαιώματα (με επίκεντρο τα άρθρα 22 και 23 του συντάγματος). Καταργείται, επίσης, η αρχή του κοινωνικού κράτους (άρθρο 25 Σ) και ουσιαστικά και ο κρατικός παρεμβατισμός στην οικονομία (άρθρο 106 Σ), ιδίως μάλιστα με το τελευταίο νομοσχέδιο, το οποίο ξεπουλά τελείως τη δημόσια συμμετοχή στις κοινωφελείς επιχειρήσεις και τα δημόσια ακίνητα. Η Ελλάδα γίνεται και συνταγματικά πιλότος και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

2. Προχωράμε, έτσι, στη ριζική ανατροπή των κοινωνικών συμβολαίων, που καθόρισαν το σύνταγμα του 1975. Ενώ το κοινωνικό σύνταγμα υποχωρεί πλήρως, αναδύεται επιθετικά το ιδιοκτησιακό και επιχειρηματικό σύνταγμα. Η κοινωνική και ρυθμιστική ενότητα του συντάγματος διαρρηγνύεται.

3. Έχουμε, λοιπόν, μια δυαδική συνταγματική νομιμότητα. Ενώ η νομιμότητα που αφορά τα κοινωνικά δικαιώματα παραμένει μόνο τυπικά σε ισχύ –και αυτό άγνωστο για πόσο–, ανέρχεται μια παρασυνταγματική νομιμότητα, η οποία εφαρμόζεται παρακάμπτοντας τελείως την πρώτη, με τρόπο που θυμίζει το προδικτατορικό παρασύνταγμα (απόλυτη κυριαρχία των αντικομμουνιστικών νόμων παρά τις προβλεπόμενες ελευθερίες στο Σ1952). Με τους όρους του Τζ. Αγκάμπεν, προωθείται μια κοινοβουλευτική νομιμοποίηση της απονομιμοποίησης (legalisation of the deligalisation), με υποτιθέμενο σκοπό να δημιουργήσει εκείνες τις συνθήκες όπου θα ισχύσει ξανά η τώρα εκτός ισχύος νομιμότητα.

Μικρή μαρτυρία για τον ποιητή Τάσο Λειβαδίτη

Το 2008 το εξαιρετικό περιοδικό Οδός Πανός κυκλοφόρησε με ένα αφιέρωμα στον ποιητή Τάσο Λειβαδίτη, με αφορμή τα 20 χρόνια από το θάνατό του. Εκεί καταγράφεται η παρακάτω διήγηση του Μανόλη Πρατικάκη. Προτείνουμε η ανάγνωση της ιστορίας, προκειμένου να μην οδηγήσει σε βεβιασμένα εύκολα συμπεράσματα, να συνδυαστεί με το Ρομαντικό Επίλογο του Ν. Καρούζου, που ακολουθεί.

Οι νεκροί προηγούνται.

Τ. Λειβαδίτης, Γ. Ρίτσος, Ν. Καρούζος – μια παλιά ιστορία

Θα περιγράψω ένα περιστατικό σχετικά με δημοσίευση ποιημάτων του Λειβαδίτη σε περιοδικό, γιατί νομίζω ότι έχει ένα γενικότερο ενδιαφέρον, καθώς εμπλέκονται σ’ αυτό και άλλοι σημαντικοί ποιητές. Το 1988ήταν τα δεκάχρονα του περιοδικού «Το Δέντρο» και στο πανηγυρικό τεύχος ο Μαυρουδής και ο Γουδέλης θέλησαν να τιμήσουν τον Λειβαδίτη, με πρωτοσέλιδα ανέκδοτα ποιήματά του.

Ο Μαυρουδής γνώριζε την φιλία μου με τον Λειβαδίτη και με παρακάλεσε να μεσολαβήσω για τη συγκατάθεσή του και να έρθουν τα πρωτότυπα κείμενα στα χέρια τους. Πράγματι τηλεφώνησα στον Λειβαδίτη, του εξήγησα την πρόθεση του περιοδικού και εκείνος συμφώνησε. Συναντηθήκαμε στο σπίτι του και μου έδωσε τα ποιήματα, τα οποία και έδωσα στο «Δέντρο». Το περιοδικό όμως είχε ζητήσει συνεργασία, για το ίδιο, πανηγυρικό τεύχος και από τους Ρίτσο, Καρούζο, Βρεττάκο, κ.λ.π. Προσωπικά αγνοούσα τα ονόματα των άλλων συνεργατών πλην του Λειβαδίτη. Δέκα μέρες, περίπου, αργότερα με παίρνει τηλέφωνο ο Λειβαδίτης. Άρχισε διστακτικά να μου λέει ότι δεν ήταν απαραίτητο να μπουν «πρώτα» τα ποιήματά του, και κάτι τέτοια. Του απάντησα ότι η επιλογή ήταν πηγαία, ότι «ήταν μια επιλογή εκτίμησης και αγάπης σ’ εσένα και το έργο σου» κ.λ.π. «Καλά παιδί μου», απάντησε, όπως συνήθιζε με τους φίλους του. Την επόμενη άλλο τηλεφώνημα, γύρω από το ίδιο θέμα με αυξανόμενη αγωνία.

Τάσος Λειβαδίτης, Ποιητική

Τάσος Λειβαδίτης (20 Απριλίου 1922 -30 Οκτωβρίου 1988)

Γράφω για κείνους που δεν ξέρουν να διαβάσουν
για τους εργάτες που γυρίζουνε το βράδυ με τα μάτια κόκκινα απ’ τον άμμο
για σάς χωριάτες, που ήπιαμε μαζί στα χάνια τις χειμωνιάτικες νύχτες του αγώνα
ενώ μακριά ακουγότανε το ντουφεκίδι των συντρόφων μας.

Γράφω να με διαβάζουν αυτοί που μαζεύουν τα χαρτιά απ’ τους δρόμους
και σκορπίζουνε τους σπόρους όλων των αυριανών μας τραγουδιών
γράφω για τους καρβουνιάρηδες, για τους γυρολόγους και τις πλύστρες.

Πρόταση για το Εργατικό Κομμουνιστικό Πρόγραμμα της Εποχής μας

Στη μνήμη του Κώστα Τζιαντζή

Το 2003, ο Κώστας Τζιαντζής είχε επεξεργαστεί ένα ανέκδοτο κείμενο τριών σελίδων με τίτλο «Πρόταση για το Εργατικό Κομμουνιστικό Πρόγραμμα της Εποχής μας». Πίστευε  πως οι επαναστάτες, εξαιτίας και των επερχόμενων, δεν μπορούν παρά να διασχίσουν τη διαδρομή για το κομμουνιστικό κόμμα στο νέο αιώνα, με σπουδή και συλλογικότητα, με αυτοπεποίθηση και γνώση. Κάτω από τον τίτλο, με ψιλά γράμματα, υπήρχε η υποσημείωση: «Το παρελθόν δεν είναι νεκρό, δεν είναι καν παρελθόν… Ουίλιαμ Φόκνερ»

Tο νέο εργατικό κομμουνιστικό πρόγραμμα περιέχει δύο κατηγο­ρίες ζητημάτων που βρίσκονται σε ενότητα αλλά και σχετική αυτοτέλεια μεταξύ τους: Πρώτο, τη «βα­σική αντικειμενική αφετηρία» του και δεύτερο τη «βασική πολιτική του κατεύθυνση».

Η βασική αντικειμενική αφετηρία περιέχει την αναβαθμισμένη ιστορική υλιστική ερμη­νεία και πρακτική αξιοποίηση της νέας κατά­στασης της εποχής που ζούμε. Συμπεριλαμβά­νει επομένως τέσσερις διαλεκτικά αλ­ληλοσυνδεόμενες πλευρές στην ιστο­ρική και αντικειμενική τους εξέλιξη.

Με τα λόγια του ίδιου του Μεταξά…

του Διονύση Ελευθεράτου

Η Ιστορία που δεν βολεύεται με «ταρατατζούμ», οι τερατολογίες που δίνουν και παίρνουν 

Ήταν Τετάρτη 30 Οκτωβρίου του 1940, όταν ο δικτάτορας Μεταξάς μίλησε στα διευθυντικά στελέχη των αθηναϊκών εφημερίδων. Μεταξύ άλλων εξήγησε τους λόγους, για τους οποίους δύο ημέρες νωρίτερα αρνήθηκε τις αξιώσεις του φασιστικού- ναζιστικού Άξονα, ευθυγραμμιζόμενος εξ αντικειμένου με το λαϊκό αίσθημα. Περιγράφοντας τις προηγηθείσες βολιδοσκοπήσεις και τις επαφές του με τον Άξονα, είπε: «Επεδίωξα δι’ όλων των μέσων να κατατοπισθώ συγκεκριμένως ποίαι θα ήσαν αι θυσίαι αυταί με τας οποίας η Ελλάς θα έπρεπε να πληρώσει την ατίμωσιν της εξ ιδίας θελήσεως προσφοράς της να υπαχθή υπό την Νέαν Τάξιν». 

Η προϊστορία της σύγχρονης ελληνικής άκρας δεξιάς

του Σπύρου Μαρκέτου

Το παρακάτω κείμενο συμπεριλαμβάνεται (με τον τίτλο, «Η άκρα Δεξιά στην Ελλάδα της κρίσης») στα Τετράδια Ανυπότακτης Θεωρίας #1 που εκδόθηκαν το καλοκαίρι.  Το δημοσιεύουμε σήμερα με αφορμή τη συζήτηση για τον ελληνικό φασισμό , την ιστορική εξέλιξή του, το ρόλο του Μεταξά κ.α.  Κατά διαστήματα θα δημοσιεύουμε και άλλα κείμενα της έκδοσης.  

Εισαγωγή

Η άκρα δεξιά έχει αρκετά μελετηθεί σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, από τον Μεσοπόλεμο και μετά, αλλά στη χώρα μας δεν έχει συγκεντρώσει το επιστημονικό ενδιαφέρον ως τώρα, και σπάνια αντιμετωπίζεται ως ενιαίο ιστορικό φαινόμενο στο πλαίσιο μιας ιστορικής και συγκριτικής προσέγγισης.¹ Αυτό βεβαίως διευκόλυνε την πρόσφατη επανεμφάνιση εδώ του ναζισμού, καθώς «η ανάδειξη του παρελθόντος και η ιστορική μνήμη είναι ουσιώδη στοιχεία για την πολιτική νοηματοδότηση και δράση».² Στις σημερινές συνθήκες οικονομικής κρίσης και πολιτισμικής αβεβαιότητας είναι πιο επίκαιρη από ποτέ η αναζωογόνηση της δημόσιας μνήμης, η συμπύκνωση των πορισμάτων της ιστορικής έρευνας και η παρουσίασή τους με τρόπο παραστατικό κι εύληπτο. Επείγει να παρουσιάσουμε την ιστορία της ελληνικής άκρας δεξιάς κριτικά και συγκριτικά, και κατεξοχήν να συνδέσουμε τις εξελίξεις στην Ελλάδα με αντίστοιχα φαινόμενα της Ευρώπης και των Βαλκανίων. Το κείμενο που ακολουθεί δεν μπορεί φυσικά να τα κάνει όλα αυτά, αλλά θέλει απλώς να συνοψίσει κάποια στοιχειώδη ιστορικά δεδομένα, για τις καταβολές της ελληνικής ακροδεξιάς από την εποχή της Εθνικής Εταιρείας ως τη χούντα των συνταγματαρχών, του 1967-1974, με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να συμβάλει στον κριτικό στοχασμό και τη δράση για την αντιμετώπιση του φασισμού στη σημερινή Ελλάδα.

Το στυλ της Οκτωβριανής Επανάστασης

VIKTOR DENI, 1919 «Θάνατος στο κεφάλαιο – ή θάνατος κάτω απ’ τη φτέρνα του κεφαλαίου»

του Βασίλη Ραφαηλίδη

Η Οκτωβριανή Επανάσταση χαρακτηρίστηκε από πολλούς αστούς ιστορικούς γεγονός παράδοξο, αφύσικο, τερατώδες, ανήθικο, σκανδαλώδες. Αυτά και άλλα ανάλογα επίθετα ανασύρθηκαν βιαστικά από τα λεξικά προκειμένου να καλυφθεί πρόχειρα η αμηχανία που δημιούργησε η απίστευτα εύκολη επικράτηση των Μπολσεβίκων του Λένιν τον Οκτώβρη του 1917.

Αμέσως μετά το πρώτο σοκ που προκάλεσε η επανάσταση των προλετάριων στην ντόπια και στην ευρωπαϊκή αστική τάξη όλοι, ακόμα και οι Μπολσεβίκοι, προσπαθούν να καταλάβουν τι ακριβώς συνέβη και η αναμενόμενη αστική επανάσταση κατέληξε τόσο εύκολα σε μια μη αναμενόμενη προλεταριακή επανάσταση. Αστική επανάσταση περίμεναν οι αστοί και προλεταριακή τους προέκυψε στα καλά καθούμενα. Από τότε οι αστοί όλου του κόσμου θα τρέμουν τους κομουνιστές. Κανείς δεν ξέρει τι μπορούν να σκαρώσουν στα γρήγορα αυτοί οι «εξωγήινοι».

Ηρεμήστε, κύριοι, τίποτα δεν θα μπορούσαν να πετύχουν οι ρώσοι κομουνιστές το 1917 αν δεν τους ευνοούσε η ιστορική συγκυρία, που δημιούργησαν οι φεουδάρχες με τις βρωμιές τους και οι αστοί με τις πονηριές τους. Οι κομουνιστές είναι επαναστάτες, δεν είναι μάγοι. Η μαρξιστικής καταγωγής επανάσταση δεν προκύπτει βάζοντας το Μαρξ να χτυπήσει το μαγικό ραβδί στο βράχο, όπως ο Μωυσής. Ηρεμήστε, κύριοι, κανείς δεν μπορεί να βγει έξω απ’ την ιστορία και να την ελέγχει από πάνω, για τον απλό λόγο πως κανείς δεν μπορεί να έξω από το χρόνο. Η ιστορία είναι χρόνος. Επειδή, όμως, το μέλλον εμπεριέχει και τον προσωπικό μας θάνατο, έχουμε την τάση να παριστάνουμε τη στρουθοκάμηλο  χώνοντας το κεφάλι στην κινούμενη άμμο του χρόνου που περνάει και μας προσπερνάει για να φέρει στη θέση μας άλλους, και άλλους… Όλους αυτούς που ονομάζουμε απογόνους.

Είμαστε και υποκείμενα και αντικείμενα της ιστορίας. Την ιστορία και τη φτιάχνουμε και την υφιστάμεθα. Την Οκτωβριανή Επανάσταση την έκαναν και οι προλετάριοι και οι αστοί και οι φεουδάρχες. Όλοι μαζί. Την Οκτωβριανή Επανάσταση την έκανε η Ανάγκη.

Ηρεμήστε, κύριοι, καμιά επανάσταση δεν μπορεί να φέρει τη «συντέλεια του κόσμου». Η άσχετη με τις επαναστάσεις και τις αντεπαναστάσεις συντέλεια του κόσμου δεν έχει σχέση με κανέναν δαίμονα, καπιταλιστικής ή κομουνιστικής καταγωγής. Η συντέλεια του κόσμου είναι ένα φυσικό γεγονός που θα συμβεί ύστερα από μερικά εκατομμύρια χρόνια, όταν ο Ήλιος εκραγεί και στη θέση του εμφανιστεί μια «μαύρη τρύπα». απ’ αυτές που αναστατώνουν τους αστρονόμους όταν ερευνώντας τον έναστρο ουρανό ανακαλύπτουν εδώ κι εκεί «μαύρες τρύπες», που ορίζουν τη θέση όπου πριν υπήρχε ένα «ολοζώντανο» αστέρι.

Γιατί ο Μεταξάς ΗΤΑΝ φασίστας!

του Γιώργου Μαργαρίτη

Στα πρώτα χρόνια της «μεταπολίτευσης» το αστικό πολιτικό σύστημα που διαδέχθηκε τη χούντα είχε μερικές «κόκκινες γραμμές», τις οποίες και σεβόταν υποδειγματικά. Οι πνευματικές ελίτ του συστήματος καταδίκαζαν μετά βδελυγμίας κάθε «εκτροπή» (δικός τους όρος) του αστικού συστήματος στο παρελθόν προς καταστάσεις δικτατορικές ή φασιστικές. Ας μην ξεχνάμε ότι η νομιμοποιητική και εξωραϊστική βάση του νέου συστήματος ήταν η αντιδικτατορική αντίσταση των αστικών δυνάμεων έστω και αν αυτή συνοψιζόταν στην έκρηξη βομβών ικανών να προκαλέσουν την επέμβαση των Ευρωπαίων κηδεμόνων του Συμβουλίου της Ευρώπης, αποφεύγοντας την «εκτροπή» της λαϊκής εξέγερσης. Σε αυτό το πλαίσιο οι ίδιες αυτές ελίτ δεν παρέλειπαν κάθε Αύγουστο να καταδικάζουν το καθεστώς της «4ης Αυγούστου», τη δικτατορία δηλαδή του Μεταξά – για ειδικούς λόγους (ο Μεταξάς πέθανε το 1941, ο Γεώργιος επέστρεψε στη χώρα το 1946 για να τη σώσει από τον κομμουνισμό…) ξεχνούσαν τον Γεώργιο Β’ Γλύξμπουργκ, καθόλα συνεταίρο του Μεταξά στη δικτατορία.

Αυτά γίνονταν τον παλιό καιρό, όταν η «μεταπολίτευση» ήταν στις δόξες της. Σήμερα πυκνώνουν οι προερχόμενες από την ίδια αστική ελίτ απόψεις περί του αγαθοεργούς ρόλου του Ιωάννη Μεταξά. Μαντεύει κανείς ότι σε λίγο θα γίνει και πρότυπο ο δικτάτορας. Εξωραΐζονται σήμερα γύρω μας οι φυλακίσεις, οι εκτοπίσεις, οι διωγμοί αθώων, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι «προληπτικές συλλήψεις», οι επιθέσεις σε απεργούς, η καταστολή… στο Μεταξά θα κολλήσουμε τώρα!

Ο Τρελός που φώναζε στους δρόμους

Του Νίκου Γεωργαντώνη

Ο αέρας λυσσομανούσε… η μπόρα ξέσκιζε, ορμούσε στα παράθυρα των κλεισμένων σπιτιών… Ο τρελός… περπατούσε στους δρόμους χαμένος… κουρελής με τα ρούχα του λιωμένα, ξεχασμένος απ’ το σπίτι των ανθρώπων… χωρίς ζεστασιά. Περπατούσε αργά, βαριά· ταραγμένος… μέσα στη νύχτα… και τη θύελλα. Προσπαθούσε να βρει τον δρόμο της επιστροφής… το φως της τσακισμένης ψυχής του κόσμου…

«Θέλω να γίνω άνθρωπος.» φώναζε στους έρημους δρόμους.

«Θέλω να ξεσκίσω τις σάρκες ανήμερων θηρίων!» κραύγαζε θυελλώδης κι αναστάτωνε τη ναρκωμένη φύση.

«Θέλω ν’ ανάψω μια φωτιά… Θέλω να βάλω φωτιά! στην κολασμένη γη των ανθρώπων…» έλεγε και σήκωνε το βλέμμα του ψηλά στους ουρανούς, μήπως και τον ακούσουν και τον βοηθήσουν κι αστράψουν έναν κεραυνό… Να πέσει στη γη των ανθρώπων…

«Σελανίκ». Μύθος και ιστορία στο ιστορικό μυθιστόρημα.

ο Δ. Δημητούλης γράφει για το βιβλίο «Σελανίκ» του Β. Τσιράκης

Ο Χάϊντεγκερ – θα πει ο Μίλαν Κούντερα – χαρακτηρίζει την ύπαρξη με τον πασίγνωστο τύπο in-der-Welt-sein, δηλαδή είναι εν τω κόσμω. Ο άνθρωπος δεν αναφέρεται στον κόσμο όπως το υποκείμενο αναφέρεται στο αντικείμενο, όπως το μάτι στον πίνακα, ούτε καν όπως ο ηθοποιός σ’ ένα σκηνικό θεάτρου. Ο άνθρωπος κι ο κόσμος είναι συνδεδεμένοι όπως το σαλιγκάρι με το καβούκι του: ο κόσμος αποτελεί μέρος του ανθρώπου, είναι η διάσταση του και, ενόσω ο κόσμος αλλάζει, η ύπαρξη αλλάζει επίσης.

Από την εποχή του Μπαλζάκ ο κόσμος του «είναι» μας, έχει ιστορικό χαρακτήρα κι οι ζωές των προσώπων ξετυλίγονται σ’ ένα διάστημα χρόνου σηματοδοτούμενο από ημερομηνίες. Το μυθιστόρημα δε θα μπορέσει ποτέ πια ν’ απαλλαγεί από αυτή την κληρονομιά του Μπαλζάκ. Ακόμη κι ο Γκομπρόβιτς, που εφευρίσκει φανταχτερές ιστορίες δεν ξεφεύγει από την κληρονομιά αυτή. Τα μυθιστορήματα του τοποθετούνται σ’ έναν εντελώς ιστορικό χρόνο. Δεν πρέπει όμως να συγχέουμε δύο πράγματα: υπάρχει από το ένα μέρος το μυθιστόρημα που εξετάζει την ιστορική διάσταση της ανθρώπινης μοίρας κι από το άλλο το μυθιστόρημα που είναι η εικονογράφηση μιας ιστορικής κατάστασης, μια μυθιστορηματική ιστοριογραφία». (Μίλαν Κούντερα, Η τέχνη του μυθιστορήματος, εκδ. Εστία, 1988 σελ.47-48)

Σ’ αυτό λοιπόν το είδος μυθιστορηματικής ανάπλασης της ζωής των ανθρώπων – που δεν είναι παρά η μοναδική και πρωτότυπη συμπύκνωση της ζωής των κοινωνιών, η οποία με τη σειρά της ξεδιπλώνεται μέσα σ’ ένα ιστορικά συγκεκριμένο και καθορισμένο χωρόχρονο – ανήκει το καινούριο μυθιστόρημα του Βασίλη Τσιράκη με τον τίτλο Σελανίκ. Σελανίκ είναι το όνομα υπό το οποίο «εγκαλούσε» τον εαυτό της και αναγνώριζε την πολύτροπη ύπαρξη της η Θεσσαλονίκη καθ’ όλη την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας.