Έξω από τα δόντια ;

του Χρίστου Ανδριανόπουλου

 

Στην πολύπαθη ήπειρό μας απο το 1945 και έπειτα εκλείπει μια ξεκάθαρη ιδέα για το πως αναπτύσσεται ένας μισαλλόδοξος, εχθρικός κι απειλητικός λόγος απέναντι σε λαούς, « φυλές », θρησκεύματα ή κοινωνικές ομάδες. Ακόμα κι αν το ρατσιστικό τέρας δεν έπαψε ποτέ να κοιμάται με το ένα μάτι ανοιχτό, η έλλειψη οργανωμένων σχεδίων αφανισμού πληθυσμών εξαφάνισε συνακόλουθα το στρατόπεδο που τα αντιπάλευε, μέσα σε ένα σύννεφο σχετικολογίας και ορθού πολιτικού λόγου. Αυτό δημιούργησε μία σύγχυση ειδικά στο κατά πόσο η διανόηση η τέχνη και ο τύπος τοποθετούνται εντώς ενός καθιερωμένου αστικού « αντιρατσισμού »

Οι ρατσιστικές δηλώσεις σημαινόντων προσώπων τα τελευταία 5 χρόνια, περισσότερο εξέπληξαν παρά προβλημάτισαν την ελληνική κοινωνία. Οι όλων των αποχρώσεων αντιδράσεις σε αυτές τις δηλώσεις αντιμετωπίστηκαν με αντίστοιχη σκωπτικότητα. Η αίσθηση ότι ένθεν κακείθεν εκτοξεύονται περίεργες οβίδες οι οποίες τελικά θα πέσουν στα κεφάλια ενός δύσμοιρου λαού, δημιούργησε μία ένταση στο νεοέλληνα η οποία εκτονώθηκε σε φωνές οι οποίες θα μιλούσαν επιτέλους « έξω από τα δόντια ». Η φράση αυτή σήμερα αποτελεί τον κύριο μοχλό μίας δημοσιογραφικού τύπου ανάθεσης της οργής. Είναι εντελώς αδιάφορο αν αυτές οι φωνές καταγγέλλουν την υποτιθέμενη κτηνοβασία αρνιών απο μουσουλμάνους ή την δημιουργία του επόμενου χυτα σε κάποια επαρχιακή πόλη. Το « έξω από τα δόντια » σήμερα είναι ένα θέσφατο, ο χρυσός κανόνας τον οποίον σέβονται και αναπαράγουν όλοι, ακόμα και δημοσιογράφοι ή καλλιτέχνες  που έχουν καταπιεί τα απειλητικά τους δόντια ήδη από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Κοινώς το «  έξω απο τα δόντια » στην καλύτερη των περιπτώσεων εκφράστηκε  με το « η άποψή μου κι όποιον πάρει ο χάρος » (κι αυτός ο χαρός είχε μια επιμονή σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες) ή με μιά ανοιχτά προβοκατόρικη δημόσια λειτουργία των διαμορφωτών της κοινής γνώμης.

Αλήθεια τι σημαίνει έξω από τα δόντια ; και κυρίως γιατί κάποιες φορές τα λόγια « έξω από τα δόντια» προκαλούν τόση αγανάκτηση στις διάφορες « μειοψηφίες » όταν άρθρα γνωστών περιοδικών καταπιάνονται με προφανή θέματα;

Για να γίνει κατανοητό πρέπει να επιστρατεύσουμε μία κοινοτοπία : Οι εβραίοι. O Alain Gresh σε άρθρο του στην Monde diplomatique αναρωτιέται: « θα νομιμοποιούνταν άραγε οι πολέμιοι των θρησκειών την δεκαετία του ‘30 να καυτηριάζουν την εβραϊκή θρησκεία» ; ίσως να ήταν νόμιμο, το πρόβλημα είναι οτι αυτό είχε έν τέλει τρομερέςκοινωνικές συνέπειες. Μπορεί να μην είναι γνωστό, εξαιτίας του επικού χαρακτήρα του β’ παγκόσμιου πόλεμου και της δαιμονοποίησης του « γερμανού », αλλά ο ελαφρύς γερμανικός τύπος της περιόδου 1920-1930 συνέβαλλε τα μέγιστα στην σχετικοποίηση του μίσους.

Από την άλλη ο Γάλλος ιστορικός François Huguenin αναρωτιέται πως είναι δυνατόν άνθρωποι υπεράνω σκοταδιστικής υποψίας από τον Βολταίρο μέχρι τον Προυντόν και τον Μαρξ, να εκφράζουν για τους εβραίους απόψεις που ούτε ο ίδιος ο πατέρας του κρατικού αντισημιτισμού o Charles Maurras « δεν τόλμησε να εκφράσει ».

Είναι γνωστό οτι δεν μετράει μόνο το τι λες αλλά και το πότε το λές.  Δηλαδή πότε ως μεγαλοδημοσιογράφος εξεγείρεσαι για την «κατάσταση του κέντρου », πότε ως φτασμένος συγγραφέας αποφασίζεις να εξισώσεις την καταστροφή της χώρας με το νιγηριανό που σου έκλεψε χτες την τσάντα, πότε ως αρθρογράφος επιλέγεις μετατρέψεις σε εθνικό ζήτημα το χτεσινό ξύλο μεταξύ δύο μεταναστών ένα στενό πιο κάτω, πότε ως επαρχιώτης δημοσιογράφος πνίγεσαι απο το «κράτος των εξαρχείων»… Κι αν η γραφικότητα της καθεστωτικής δημοσιογραφίας κάποιες φορές είναι χαριτωμένη ή ανώδυνη, η αποτύπωσή της στους δρόμους είναι αποκρουστική και θανατηφόρα. Ο δημόσιος λόγος μπορεί να ξεκινάει απο το μελάνι αλλά συχνά καταλήγει στο αίμα, με τρόπους που κάποιοι δεν έχουν διάθεση να λάβουν υπόψιν τους. Κανένα πρόβλημα! αν η κρίση τους έφερε σε τέτοια σύγχυση, ας να αποσυρθούν, κανείς δε θα τους κατηγορήσει. Δε  χρωστάμε τίποτα να τους υπομένουμε. Αν  απο την άλλη το αντικείμενο της διανοητικής εργασίας του είναι αυτό… καλοφάγοτα!

Αυτό το άρθρο τελειώνει διαφορετικά από ότι θα ήταν το αναμενόμενο, διότι την ώρα που γράφεται, ανακαλύπτονται οι εβραίοι του μήνα : Οι καθηγητές. Ωστόσο η προπαγάνδα σημείωσε σημάδια πρώιμης κόπωσης. Σε τηλεοπτική εκπομπή άκουσα δημοσιογράφο να ρωτά καθηγητή αν πιστεύει ότι η κατάληψη αποτελεί μέσω πάλης. Κάποιο λάθος θα έγινε. Μάλλον παραδόθηκε εταιροχρονισμένα πακέτο προπαγάνδας και κοινωνικού ανταγωνισμού. Ίσως απο την άλλη να κάνω και λάθος… Πράγματι ! το « εγώ πληρώνω ρε αλήτη για να τα σπάς » μοιάζει ανατριχιαστικά με το « ήρθαν εδώ και μας κλέβουν κι απο πάνω ». Επειδή ο φυλετικός ρατσισμός και ο συνταγματικά κατοχυρωμένος/ενθαρρυμένος κοινωνικός αυτοματισμός δεν διαφέρουν ουσιαστικά, ας μου επιτραπεί να αφιερώσω παραφρασμένη μια φράση του Ασδραχά σαν μία ταπεινή παραίνεση σε αυτόυς που κρίνουν την φυλετική και κοινωνική σύνθεση του τόπου :« Όλες οι αφηγήσεις είναι χρήσιμες, αρκεί να μην αναιρούν τον εαυτόν τους ». Αυτό φυσικά δεν ισχύει για τα φαφούτικα αρπακτικά του δημόσιου λόγου.

Χρίστος Ανδριανόπουλος