Του Αντώνη Γαλανόπουλου και του Χρήστου Αβραμίδη
Η Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων ιδρύθηκε το 1972 ως Στάγιερ Ελλάς με σκοπό την παραγωγή και διάθεση φορτηγών, γεωργικών ελκυστήρων και σταθερών κινητήρων. Το 1986 η αυστριακή πλευρά αποσύρθηκε κι εγκατέλειψε την εταιρία, η οποία εθνικοποιήθηκε από την κυβέρνηση Παπανδρέου και μετονομάσθηκε σε «Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων Ανώνυμος Βιομηχανική Εταιρεία (ΕΛΒΟ Α.Β.Ε.)».
Η εταιρία ανέπτυξε έντονη παραγωγική δραστηριότητα έως το 2000 που η κυβέρνηση Σημίτη αποφάσισε να την ιδιωτικοποιήσει. Τον Αύγουστο του 2000, μετά από δημόσιο διεθνή διαγωνισμό, το δημόσιο μεταβίβασε το 43% του μετοχικού της κεφαλαίου καθώς και τη διοίκηση της εταιρίας σε κοινοπραξία εταιρειών συμφερόντων Μυτιληναίος Α.Ε.-Όμιλος Επιχειρήσεων, έναντι 4,5 δις δραχμών. Ο όμιλος Μυτιληναίου πήρε την ΕΛΒΟ με μια προίκα πολλών συμβάσεων που σχετίζονταν με την Ολυμπιάδα και το στρατό. Καθώς οι εξασφαλισμένες αυτές συμβάσεις άρχισαν να ολοκληρώνονται και να περιορίζονται λόγω της κρίσης κι ενώ η σύμβασή του ήταν 15ετής κι έληγε το 2015, τον Ιούνιο του 2010 η Μυτιληναίος Α.Ε. άφησε την ΕΛΒΟ έρμαιο με πολλά εκατομμύρια ευρώ ζημιές, αποχωρώντας από τη διοίκηση της εταιρίας την οποία ανέλαβε ξανά το Ελληνικό Δημόσιο. «Ο Μυτιληναίος πήρε την εταιρία με απαίτηση να έχει από το κράτος παραγγελίες συνεχόμενες ώστε να εξασφαλίζονται τα κέρδη του. Στην κατασκευή του Λέοπαρντ, μεγάλο κομμάτι των εργασιών κατευθύνθηκε στην ΜΕΤΚΑ, εταιρία του ομίλου Μυτιληναίου», λέει ο Κώστας Σιτέλας, μέλος ΔΣ του σωματείου εργαζομένων ΕΛΒΟ. Κανείς δεν αναζήτησε ποτέ ευθύνες στον όμιλο Μυτιληναίου, ενώ αξιοσημείωτο είναι ότι η ιδιωτικοποίηση πραγματοποιήθηκε με τη συναίνεση του σωματείου εργαζομένων που, μετά από εισήγηση της πλειοψηφίας ΔΑΚΕ-ΠΑΣΚΕ, είχε εγκρίνει την κίνηση.
Η σημερινή μετοχική σύνθεση της εταιρείας, μετά και την τελευταία αύξηση μετοχικού κεφαλαίου, έχει ως εξής: Ελληνικό δημόσιο 86,37%, Μυτιληναίος Α.Ε. 9,87%, Γενική Βιομηχανική Εταιρία Αμυντικού Υλικού 2,09%, Κληρονόμοι Λαϊνόπουλου 1,67%. Η κυβέρνηση στις 17 Ιανουαρίου 2014 καταθέτει αίτηση ενώπιον του εφετείου Θεσσαλονίκης με την οποία ζητά να τεθεί η εταιρεία σε καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης. Το σκεπτικό της είναι ότι η ΕΛΒΟ αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα επί σειρά ετών, η διαχρονική συσσώρευση των οποίων καθιστά ιδιαίτερα προβληματική και οικονομικά ασύμφορη τη συνέχιση της λειτουργίας της. Ειδικότερα στην έκθεση τεκμηρίωσης οικονομικής αδυναμίας που κατέθεσε, στα σημαντικότερα προβλήματα της εταιρίας περιλαμβάνονται τα παρακάτω: η δραματική συρρίκνωση του κύκλου εργασιών, οι συνεχείς ζημιογόνες χρήσεις από το 2006 και έπειτα, το σοβαρό έλλειμμα ρευστότητας, η αδυναμία τραπεζικού δανεισμού και η αδυναμία εξυπηρέτησης ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων, οι τελεσίδικες αποφάσεις για κατασχέσεις σε βάρος περιουσιακών στοιχείων της εταιρίας, οι σημαντικές καθυστερήσεις στην εκτέλεση των παραγγελιών λόγω έλλειψης επαρκούς κεφαλαίου κίνησης και η ανυπαρξία υπογεγραμμένων συμβολαίων για μελλοντικές εξαγωγές. Στη διάρκεια της επταετίας 2006-2012, οι συσσωρευμένες ζημιές της εταιρίας ανέρχονται προ φόρων σε 110 εκ. ευρώ. Σύμφωνα με την έκθεση, η βιωσιμότητα της εταιρίας, αυτά τα χρόνια, βασίζεται στη χρηματοδότηση μέσω αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου, στις οποίες συμμετέχει αποκλειστικά το ελληνικό δημόσιο.
Στην αίτηση του ελληνικού Δημοσίου, αναφέρεται ρητά ότι «η δραματική οικονομική κατάσταση της εταιρίας οδήγησε στη συμπερίληψη στο μνημόνιο συνεννόησης με τους ΕΕ/ΕΚΤ/ΔΝΤ της αποκρατικοποίησής της ή λύσης της ως υποχρέωση της χώρας και προαπαιτούμενη δράση για την εκταμίευση δόσης χρηματοπιστωτικής βοήθειας».
Η ειδική εκκαθάριση της εταιρίας θεωρήθηκε ως η πιο εφικτή λύση και από τους συμβούλους αποκρατικοποίησης, δηλαδή την Attica Bank, την KPMG και τη δικηγορική εταιρία Ρόκας. Σύμφωνα με έκθεσή τους, η έρευνα αγοράς έδειξε μηδενικό επενδυτικό ενδιαφέρον για την εταιρία, ενώ στην εξεύρεση επενδυτή αρνητικό ρόλο φαίνεται πως διαδραμάτισε η προειδοποίηση της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ανοίξει νέα έρευνα για παράνομες κρατικές ενισχύσεις, η ανάκτηση των οποίων θα βαραίνει και τους πιθανούς μελλοντικούς μετόχους της εταιρίας. Σε αυτό το σημείο να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με απόφασή της το 2009 είχε κρίνει φοροαπαλλαγές ύψους 1,4 εκ. ευρώ ως παράνομες κρατικές ενισχύσεις. Η φοροαπαλλαγή θωρήθηκε επιλεκτικό πλεονέκτημα της ΕΛΒΟ έναντι των ανταγωνιστών της, το οποίο απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό. Η ως άνω κρατική ενίσχυση κρίθηκε ότι δεν συμβαδίζει με την κοινοτική νομοθεσία καθώς ενίσχυε οικονομικά και τη παραγωγική δραστηριότητα της εταιρίας που δεν εξυπηρετούσε στρατιωτικούς σκοπούς του ελληνικού κράτους. Το ποσό αυτό ανακτήθηκε από το ελληνικό δημόσιο μέσα στο 2010 από έσοδα της εταιρίας τα οποία προέρχονταν από τις μη στρατιωτικές της δραστηριότητες.
Τέλος, οι σύμβουλοι αποκρατικοποίησης περιγράφουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της εκκαθάρισης. Στα πλεονεκτήματα συγκαταλέγονται η μεταβίβαση της εταιρίας χωρίς βάρη, χρέη και λοιπές υποχρεώσεις, η ικανοποίηση των τραπεζών από και η απαλλαγή του δημοσίου από μια ζημιογόνο ΔΕΚΟ. Στα μειονεκτήματα αναφέρονται τελικά μόνο οι αντιδράσεις των ενδιαφερόμενων μερών, δηλαδή των εργαζομένων, καθώς άλλα πιθανά προβλήματα αναφέρεται πως έχουν λυθεί κατόπιν συμφωνίας των ελληνικών αρχών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Με επιστολή τους στις 16 Δεκεμβρίου 2013 οι αντιπρόεδροι της ευρωπαϊκής επιτροπής υπενθυμίζουν τις δεσμεύσεις του ελληνικού δημοσίου για το μέλλον της ΕΛΒΟ, οι οποίες περιλαμβάνουν τη θέση της εταιρίας σε ειδική εκκαθάριση και το τερματισμό της παραγωγικής της λειτουργίας το αργότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2014.
Το Σωματείο Εργαζομένων της ΕΛΒΟ στράφηκε δικαστικά κατά της αίτησης του ελληνικού δημοσίου. Οι εργαζόμενοι προέβαλαν ένσταση καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος του αιτούντος να επιδιώξει τη θέση της ΕΛΒΟ σε καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης, διότι, όπως ισχυρίζονται, το Ελληνικό Δημόσιο «έχει την πλήρη και αποκλειστική ευθύνη για το γεγονός ότι η εταιρία έχει φτάσει στην οικονομική κατάσταση που σήμερα βρίσκεται». Ο Χρήστος Ξεφτέρης, μέλος ΔΣ σωματείου εργαζομένων δήλωσε σχετικά: «Από το 2010 κεντρικός πολιτικός προσανατολισμός και σχεδιασμός για την ΕΛΒΟ ήταν η σταδιακή και σκόπιμη απαξίωσή της για να φτάσει στο σημείο που βρίσκεται σήμερα και να είναι εύκολη η υπαγωγή της σε καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης».
Οι εργαζόμενοι πιστώνουν ιδιαίτερα στην κυβέρνηση την μη καταβολή του ποσού των 7,5 εκατομμυρίων ευρώ, της αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου που αποφασίστηκε τον Φεβρουάριο του 2013, το οποίο θα παρείχε στην εταιρία τη δυνατότητα να συνεχίσει την εκτέλεση παραγγελιών που έλαβε από την Κυπριακή Δημοκρατία και τον Ελληνικό στρατό και την τοποθέτηση του Δημητρίου Παπακώστα, Προέδρου και Διευθύνοντος συμβούλου της εταιρίας ΕΛΒΟ, στη θέση του Διευθύνοντος Συμβούλου της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας (ΕΑΒ), πράξη που –συνδυαστικά με την παραίτηση κι άλλων μελών του ΔΣ- άφησε την ΕΛΒΟ χωρίς διοίκηση, με αποτέλεσμα την αδυναμία της εταιρίας να διαπραγματευτεί και να συνάψει νέες συμβάσεις.
Επιπλέον, ξεχωριστή σημασία έχει η στρατιωτική πλευρά της ΕΛΒΟ. Οι εργαζόμενοι ισχυρίζονται ότι η θέση της ΕΛΒΟ σε ειδική εκκαθάριση περιορίζει την άσκηση της εθνικής κυριαρχίας της χώρας. Σύμφωνα με τους εργαζόμενους, η ΕΛΒΟ αποτελεί τμήμα της αμυντικής βιομηχανίας της χώρας και τυχόν εκποίησή της, θα οδηγήσει σε ταυτόχρονη εκποίηση μέρους των αμυντικών δυνατοτήτων και δεδομένων της χώρας. Στην ένσταση των εργαζομένων αναφέρεται λεπτομερώς ότι: «Στην ΕΛΒΟ βρίσκονται απόρρητα σχέδια του μεγαλύτερου μέρους των τεθωρακισμένων οχημάτων και αρμάτων του ελληνικού στρατού. Εάν περάσουν στα χέρια ξένων ή ιδιωτών, τότε η άμυνα της χώρας θα είναι ευάλωτη. Σε περίπτωση πολέμου οι εγκαταστάσεις της ΕΛΒΟ περνούν στα χέρια του στρατού και η πλειοψηφία των εργαζόμενων επιστρατεύεται για την υποστήριξη του στρατεύματος». Η εκποίηση της ΕΛΒΟ είναι βέβαιο ότι θα εκτοξεύσει το οικονομικό κόστος των προμηθειών του Ελληνικού Στρατού και θα αυξήσει τις δαπάνες για την αμυντική θωράκιση της χώρας.
Τελικά, η απόφαση του Εφετείου Θεσσαλονίκης καταλήγει λέγοντας ότι «ανεξαρτήτως των αιτίων που προκάλεσαν την οικονομικής εξέλιξη της εταιρίας και τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει και ανεξαρτήτως των τυχόν πολιτικών ή άλλων ευθυνών για τη σημερινή οικονομική της κατάσταση, περιστατικά τα οποία δεν αποτελούν αντικείμενο της παρούσας δίκης», πρέπει να απορριφθεί η ένσταση των εργαζομένων και η ΕΛΒΟ να τεθεί σε καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης.
Το ελληνικό δημόσιο πρότεινε ως εκκαθαριστή την εταιρία «Ernst&Young», μια από τις 4 μεγαλύτερες εταιρίες παροχής υπηρεσιών διεθνώς, η οποία λειτουργεί ως δίκτυο εταιρειών-μελών που είναι ξεχωριστές νομικές οντότητες σε κάθε χώρα. Η Γενική συνέλευση των εργαζομένων της ΕΛΒΟ, έπειτα από εισήγηση της πλειοψηφίας του ΔΣ, αποφάσισε να συνομιλήσει με τον ειδικό εκκαθαριστή κι έτσι εκπρόσωπος της «Ernst&Young» έχει ήδη εγκατασταθεί στο εργοστάσιο και ελέγχει τα οικονομικά στοιχεία. Ο πρόεδρος του σωματείου Θεόδωρος Αλιόγκας δήλωσε: «Ο εκκαθαριστής μας είπε ότι θα μας καταβάλλει τα δεδουλευμένα που μας χρωστά η εταιρία από τον Σεπτέμβριο και ότι δεν θα πειράξει το προσωπικό. Του δίνουμε ένα χρονικό περιθώριο και περιμένουμε».
Η ΕΛΒΟ, στη πραγματικότητα, έχει ξεχωριστή σημασία για τη χώρα. Πρόκειται για την μοναδική αυτοκινητοβιομηχανία της Ελλάδας και τη μοναδική αμυντική βιομηχανία πάνω από το λεκανοπέδιο Αττικής. Η ΕΛΒΟ είναι κατασκευαστής αρμάτων μάχης και φορτηγών του ελληνικού στρατού και πλήθους ειδικών οχημάτων που δεν έχει κατασκευάσει καμία άλλη βιομηχανία στον ελλαδικό χώρο όπως ασθενοφόρα, πυροσβεστικά, αστικά λεωφορεία, γεωργικά μηχανήματα και οχήματα αεροδρομίων, τα οποία μάλιστα κατασκευάζονται με μικρό κόστος για το ελληνικό κράτος. Επίσης, η ΕΛΒΟ έχει τη δυνατότητα να παράγει από μόνη της ανταλλακτικά για τα οχήματα που παράγει και το κόστος είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό.
Γύρω από την ΕΛΒΟ, τα 42 χρόνια λειτουργίας της, δραστηριοποιούνται πολλοί προμηθευτές και κατασκευαστές οι οποίοι ήταν άμεσα συνδεδεμένοι με το παραγωγικό της έργο. Για μια θέση εργασίας στην ΕΛΒΟ αντιστοιχούσαν τέσσερις έξω από αυτήν, ισχυρίζεται ο Κώστας Σιτέλας. Αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς ότι το κλείσιμο της ΕΛΒΟ σημαίνει αυτομάτως και συρρίκνωση ή κλείσιμο πολλών βιομηχανιών ή βιοτεχνιών που συνδέονται με το παραγωγικό της έργο. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη Βιομηχανική Περιοχή της Θεσσαλονίκης, επικρατεί εικόνα ερήμωσης και αποβιομηχάνισης, με αρκετά εργοστάσια-κουφάρια. Ο πρόεδρος του σωματείου μας είπε χαρακτηριστικά ότι «η ΕΛΒΟ σε πλήρη λειτουργία ήταν ο πνεύμονας της Βιομηχανικής Περιοχής». Αξίζει να σημειωθεί ότι οι περισσότεροι δήμοι του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης εξέδωσαν ψηφίσματα στήριξης της ΕΛΒΟ.
Ο πρόεδρος του σωματείου δήλωσε στο Unfollow ότι υπήρξε συνάντηση με τους Στουρνάρα, Γεννηματά, Βενιζέλο, οι οποίοι είπαν στους εργαζόμενους ότι η ΕΛΒΟ δεν πρόκειται να κλείσει. «Εξετάζονται διάφορα σενάρια, όπως η δημιουργία μιας ενιαίας αμυντικής βιομηχανίας με την ΕΛΒΟ, την ΕΑΒ και την ΕΑΣ. Μας είπαν ότι έχει ήδη συμφωνηθεί η ΕΛΒΟ να πάει στο Υπουργείο Άμυνας», μας διευκρίνισε. Παραμένει βέβαια άγνωστο το με ποια μορφή θα υπαχθεί η εταιρία στο Υπουργείο Άμυνας κι αυτό θα καθορίσει το μέλλον του προσωπικού της. Για παράδειγμα, αν παραμείνει μόνο το κομμάτι της συντήρησης και το επισκευαστικό η συρρίκνωση θα είναι δραματική καθώς από τους 360 εργαζόμενους θα μείνουν μόνο 50-60, όπως εκτιμά ο Κώστας Σιτέλας.
Εν τέλει, ποιος κερδίζει και ποιος χάνει από αυτή την ιστορία; Χάνει αυτός που έχανε πάντα, οι παραγωγοί της εργασίας και του πλούτου, οι 350 εργαζόμενοι που θα μπουν στο φάσμα της απόλυσης. Και κερδίζει αυτός που κέρδιζε πάντα, οι μεγαλοεπιχειρήσεις, ανταγωνίστριες εταιρίες του κλάδου που θα επεκταθούν σε ένα ακόμα πεδίο κερδοφορίας. Μία ακόμα λαμπρή μέρα ξημερώνει για τις Siemens όλου του κόσμου.
η Λέσχη 