ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ – ΑΝΟΙΞΗ 2014p

Επαναλαμβάνονται για τρίτη χρονιά τα Σεμινάρια Ριζοσπαστικής Γεωγραφίας, κάθε Παρασκευή 7:00 μμ στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Ελ. Βενιζέλου 70 (γνωστή ως Θησέως), στο Τμήμα Γεωγραφίας, αιθ. 2.1, πρώτο επίπεδο κάτω από την είσοδο.

10 ΑΝΟΙΚΤΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ – ΑΝΟΙΞΗ 2014 – 3ος ΧΡΟΝΟΣ

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Συντονισμός: Κωστής Χατζημιχάλης

Παρισινή Κομμούνα: Το έδαφος κάτω από την έφοδο στον ουρανό.

του Θάνου Ανδρίτσου

Διερευνώντας τη σχέση μεταξύ των κινημάτων πόλης και της ταξικής πάλης.

 (Το κείμενο αυτό βασίζεται σε μεταπτυχιακή εργασία στα πλαίσια του μαθήματος «Η πόλη ως κοινωνικό έργο, αντικείμενο και πεδίο πολιτικής: αστικά και κοινωνικά κινήματα», στο ΔΠΜΣ: Πολεοδομία – Χωροταξία, το Σεπτέμβρη του 2012, με διδάσκουσα την Ελένη Πορτάλιου) 

Εισαγωγή.

Η Τέχνη του Πολέμου:Ο ισραηλινός στρατός διαβάζει Deleuze και Guattari (και Debord)

Το κείμενο που ακολουθεί περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι νέες γενιές αξιωματικών του ισραηλινού στρατού στράφηκαν στη μετα-δομιστική παράδοση και συγκεκριμένα σε έργα στοχαστών όπως οι Ντελέζ,Γκουαταρί και Ντεμπόρ στην προσπάθειά τους να επιλύουν το πρόβλημα του τρόπου οργάνωσης της επίθεσης ενάντια στην παλεστινιακή πόλη Nablus to 2002.

Aυτό που αντλούν από την »γεω-φιλοσοφία» τους είναι η διαδικασία της μετατροπής του έντονα γραμμοποιημένου χώρου της πόλης σε λείο.Αυτή η λειοποίηση του εδάφους στην οποία αναφέρονται οι ισραηλινοί αξιωματούχοι αφορά μια προσπάθεια επένδυσης και επενέργησης επί του χώρου λες και αυτός δεν εμφανίζει όρια ή κάτι που να στέκεται εμπόδιο στην ελεύθερη κίνηση.Για τα στρατιωτικά επιτελεία,κάτι τέτοιο σήμαινε μια αναδιάρθρωση και επαν-ερμηνεία του χώρου(μια φράση καθαρά ενταγμένη στο μετα-δομιστικό πλαίσιο της γαλλικής φιλοσοφίας),που περιλάμβανε μεταξύ άλλων διαδικασίες ανοίγματος τρυπών σε κτίρια και τοίχους(η τεχνική walking through walls) με τη χρήση εκρηκτικών.

Για την παρέμβαση στο τοπικό επίπεδο, την πολιτική κατεύθυνση της αντικαπιταλιστικής αριστεράς και τις αυτοδιοικητικές εκλογές

των Παναγιώτη Βασιλάκη και Νίκου Πυρουνάκη

Α. Η διεθνής οικονομική κρίση

1. Πέντε χρόνια μετά το ξέσπασμα της διεθνούς οικονομικής κρίσης και μετά από 4 χρόνια μνημονίων στη χώρα, η καπιταλιστική κρίση εξελίσσεται οδηγώντας σε νέο κύκλο ύφεσης, σε γενικευμένη αποσταθεροποίηση του καπιταλιστκού συστήματος, σε ένταση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών αλλά και σε ακόμα μεγαλύτερη επίθεση στις δυνάμεις της εργασίας.

2. Η οικονομική κρίση αρχικά εκφράστηκε στο χρηματοπιστωτικό επίπεδο (βλ. ΗΠΑ 2008). Και σε αυτό το επίπεδο επιχειρηθήκε αρχικά, στη «σφαίρα» δηλαδή της κυκλοφορίας του κεφαλαίου, σαν δημοσιονομικό πρόβλημα, σαν κρίση «χρέους» η διαχείριση μιας σειράς κρισιακών φαινομένων που η πραγματική αιτία τους εδράζεται στο πραγματικό επίπεδο της παραγωγικής διαδικασίας. Τα φαινόμενα αυτά η μείωση του ποσοστού κέρδους του επενδεδυμένου κεφαλαίου, η αδυναμία παραγωγικής επανεπένδυσης κεφαλαίων και συνακόλουθα η ένταση των διεθνών ανταγωνισμών, η γενίκευση των περιφερειακών πολέμων και των ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στον αγώνα για τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών περιγράφει την πραγματική ένταση την ένταση και το βάθος της κρίσης, που είναι μία δομική κρίση του καπιταλισμού, μία κρίση υπερσυσσώρευσης.

Τα εδάφη εξαίρεσης και η οικονομική γεωγραφία του καπιταλισμού: μια ερευνητική υπόθεση για τον χώρο στην Ελλάδα της κρίσης

του Θάνου Ανδρίτσου

Η παρακάτω εισήγηση ανακοινώθηκε στο συνέδριο: “Μεταβολές και Ανασημασιοδοτήσεις του Χώρου στη Εποχή της Κρίσης”, Βόλος, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, 1-3/11/2013, σσ.24-31

 

Τα τελευταία χρόνια, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αναφορές και οι προβληματισμοί γύρω από την «κατάσταση εξαίρεσης». Συχνά μελετώνται και οι χωρικές μορφές στις οποίες υλοποιείται, σε περιπτώσεις όπως τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα κέντρα κράτησης κ.ά. Η παρούσα εργασία θα επιδιώξει τη διεύρυνση και ανανοηματοδότηση του «εδάφους εξαίρεσης» μέσα από την εστίαση σε φορολογικούς παραδείσους και Ειδικές Οικονομικές Ζώνες, καταθέτοντας μια ερευνητική υπόθεση για τη σημασία και την εφαρμογή που έχει στην κατανόηση των οικονομικών γεωγραφιών του σύγχρονου καπιταλισμού, η έννοια της «εξαίρεσης». Υπό αυτό το πρίσμα θα κατατεθούν σκέψεις για την άνιση ανάπτυξη και την κατάτμηση σε ζώνες στην εποχή της κρίσης, θέτοντας υπό διερεύνηση τους μετασχηματισμούς του χώρου στην Ελλάδα.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ.  Για τη χρήση του όρου «έδαφος εξαίρεσης».

Τα τελευταία χρόνια, και ειδικά μέσα στην κρίση, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συζήτηση γύρω από την «κατάσταση εξαίρεσης», την «κατάσταση έκτακτης ανάγκης». Καθοριστικό σε αυτή τη συζήτηση είναι το έργο του Agamben (2007), που μελετά τον όρο από τη ρωμαϊκή μέχρι τη σύγχρονη εποχή και εστιάζει στη συνεισφορά και την αντιπαράθεση των Schmitt και Benjamin. Η βασική υπόθεση, είναι ότι η «εξαίρεση» έχει γίνει κανόνας και «όχι μόνο εμφανίζεται όλο και περισσότερο ως τεχνική διακυβέρνησης παρά ως έκτακτο μέτρο, αλλά και επιτρέπει να φανεί η φύση της ως συστατικού παραδείγματος της έννομης τάξης».

Ποιός θυμάται την Οικοδομή;

Tου Κώστα Μασούρα

Η πτώση του εθνικού τοτέμ της ελληνικής οικονομίας

Αν το μεταπολεμικό κοινωνικό συμβόλαιο μπορούσε να πάρει κάποια υλική μορφή, αυτή θα μπορούσε να είναι ένα οικοδομικό γιαπί. Λίγα οικονομικοκοινωνικά μορφώματα συμπυκνώνουν και αποτυπώνουν με τόση πληρότητα κι ενάργεια τους βασικούς όρους του κεφαλαιοκρατικού συμβολαίου , όπως συμβαίνει στην οικοδομή: Τον καταμερισμό χειρωνακτικής και διανοητικής εργασίας, το κέρδος ως άμεση δυνατότητα που παρέχει η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και της γης, τη λειτουργία της γεωπροσόδου, την κατακόρυφη διάρθρωση και την ιεραρχία της παραγωγικής διαδικασίας, τους όρους παρεμβολής της τεχνολογικής εξέλιξης στις παραγωγικές σχέσεις και το προϊόν της εργασίας, ακόμη και τη λειτουργία του “έθνους”. Στην οικοδομή αποκαλύπτεται σε όλη του τη γύμνια και την καθαρότητα, αυτό που στη σύγχρονη ιστορική συγκυρία συντηρείται συγκεκαλυμμένο: Η ύπαρξη και η διάκριση των κοινωνικών τάξεων, η αλληλοπλοκή και η μεταξύ τους διαπάλη, αλλά και η αλλοτρίωση της εργατικής τάξης με το προϊόν της εργασίας της, μέσα στο διαρκή αγώνα για την επιβίωση της.

Η σημασία των αγώνων για τον αστικό χώρο: Μια συνέντευξη του David Harvey (Μέρος Α’)

 

Γιατί οι αγώνες για τον αστικό χώρο είναι σημαντικοί στη διαδικασία της κοινωνικής αλλαγής; Ποια είναι η σημασία της ανάκτησης του δημόσιου χώρου στα κοινωνικά κινήματα; Πώς επαναπροσδιορίζουμε το εφικτό σε αυτή τη ζοφερή στιγμή των τεράστιων αστικών ανισορροπιών και κοινωνικών ανισοτήτων; Η συνέντευξη που παραχώρησε ο David Harvey στις 24 Οκτωβρίου 2013 στο jadaliyya, μας βοηθά να προσεγγίσουμε τα ερωτήματα αυτά. Ο David Hurvey (DH) είναι διακεκριμένος καθηγητής Ανθρωπολογίας και Γεωγραφίας στο City University of New York, διευθυντής του «Center for Place, culture and politics» και συγγραφέας πολλών πρωτοποριακών βιβλίων μεταξύ των οποίων τα «Social Justice and the City» (1973), «The Limits to Capital» (1982), «Spaces of Hope»(2000), «A Brief History of Neoliberalism» (2005), και «Rebel Cities: From the Right to the City to the Urban Revolution» (2012). Σε αυτή τη συνέντευξη ο Harvey περιγράφει πώς οι αγώνες για τον αστικό χώρο και για καλύτερη ποιότητα ζωής στις γειτονιές αποτελούν δείκτες για τη δυναμική της ταξικής πάλης. Τονίζει τη σημασία της συμμετοχής στους αγώνες για την κοινωνική αλλαγή και μας καλεί να επαναπροσδιορίσουμε την εργατική τάξη ούτως ώστε να συμπεριλαμβάνει «όλους όσους παράγουν και αναπαράγουν την αστική ζωή».

Γιατί η διεκδίκηση του αστικού (urban) χώρου είναι σημαντική για τους ανθρώπους και τα κινήματα που επιδιώκουν την κοινωνική και πολιτική αλλαγή;

Θα ξεκινήσω με ένα απλό θεωρητικό υπόβαθρο, που προέρχεται από τη μελέτη του δευτέρου τόμου του Κεφαλαίου. Το απλό γενικό επιχείρημα του Μαρξ είναι ότι η υπεραξία, το κέρδος, παράγεται στη διαδικασία παραγωγής. Φυσικά ο πρώτος τόμος του Κεφαλαίου, που είναι και αυτός που διαβάζουν όλοι, αναφέρεται αποκλειστικά στην παραγωγή. Ξεκαθαρίζει όμως ότι το προϊόν που παράγεται δεν έχει αξία μέχρι αυτή να «πραγματωθεί» στην αγορά. Επομένως, όπως αναφέρει στα «Grundrisse», είναι η αντιφατική ενότητα μεταξύ παραγωγής και πραγμάτωσης της αξίας που στην πραγματικότητα ορίζει τι είναι το κεφάλαιο.

Γιατί η Τρόικα ενδιαφέρεται για τη γη και τα ακίνητα;

 του Κωστή Χατζημιχάλη

Η υφαρπαγή γης και ακινήτων στην Ελλάδα των Μνημονίων

 

Τα Mνημόνια και η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που μας έχουν επιβληθεί κρατούν ψηλά στην επικαιρότητα το ξεπούλημα της δημόσιας γης και των ακινήτων, ως λύση στο δημόσιο χρέος. Σύμφωνα με τους αναλυτές της Τρόικας, στην Ελλάδα υπάρχει «καθυστερημένη κινητικότητα» των αξιών γης σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη και απαιτείται «ομαλοποίηση» της «ελληνικής εξαίρεσης». Να ακολουθήσει δηλαδή η γη και τα ακίνητα αυτό που έχει γίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη: συγκεντροποίηση της γης και περιορισμός της μικροϊδιοκτησίας, ένας «αναγκαστικός καπιταλιστικός εκσυγχρονισμός», κατά τους μνημονιακούς.

Είμαστε λοιπόν μάρτυρες μιας πρωτοφανούς επίθεσης σε πολλά επίπεδα, επίδικο της οποίας είναι μια από τις κατεξοχήν εκφάνσεις των κοινών, η γη και, σε ένα άλλο επίπεδο, το κτιριακό απόθεμα, κυρίως δημόσια κτίρια, εμπορικά ακίνητα και κατοικίες. Κατακτήσεις γενεών, υλικές, θεσμικές αλλά και συμβολικές, χάνονται σε λίγο χρόνο, μέσω της υφαρπαγής της γης, της δημόσιας περιουσίας και της μικροϊδιοκτησίας.

Είναι σημαντικό να φανταζόμαστε τον κόσμο μετά τον καπιταλισμό

Από τα ζητήματα της στέγασης μέχρι τους μισθούς, ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ υποστηρίζει ότι η εξέταση των αντιφάσεων του καπιταλισμού μπορεί να δείξει τον δρόμο προς έναν εναλλακτικό κόσμο

– Ετοιμάζετε το νέο βιβλίο σας «Οι δεκαεπτά αντιφάσεις του καπιταλισμού». Γιατί  επικεντρώνεστε σε αυτές;

-Η ανάλυση του καπιταλισμού δείχνει ότι υπάρχουν σημαντικές και θεμελιώδεις αντιφάσεις. Σε τακτά χρονικά διαστήματα οι αντιφάσεις αυτές ξεφεύγουν από τον έλεγχο και δημιουργούν κρίσεις. Σήμερα βρισκόμαστε μέσα σε μια κρίση, και νομίζω ότι είναι σημαντικό να ρωτήσουμε «ποιες ήταν οι αντιφάσεις που μας οδήγησαν σε αυτήν;». «Πώς μπορούμε να αναλύσουμε την κρίση από την άποψη των αντιφάσεων;» Μια από τις μεγάλες ρήσεις του Μαρξ ήταν ότι «μια κρίση είναι πάντα το αποτέλεσμα υπόγειων αντιφάσεων». Ως εκ τούτου, θα πρέπει να ασχοληθούμε με αυτές, παρά με τα αποτελέσματά τους.

Ειδικές Οικονομικές Ζώνες Υπερεκμετάλλευσης

του Θάνου Ανδρίτσου

Το κοινό χαρακτηριστικό των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών από την Ασία μέχρι την Λατινική Αμερική είναι ότι δημιουργήθηκαν μετά τηνκρίση του ’70, δείχνοντας την σημασία που είχε για τον καπιταλισμό η υπέρβαση των προηγούμενων εργατικών διεκδικήσεων, κι επίσης το γεγονός ότι αποτελούσαν μια εξαίρεση απέναντι στα ισχύοντα (εργατικό και φορολογικό δίκαιο, πχ) στη χώρα φιλοξενίας.

 

Με τις οδηγίες του Μάρτιν Σουλτς

Συμπληρώνεται σχεδόν ένας χρόνος από τη συνέντευξη που έδωσε στα τέλη του περασμένου καλοκαιριού στο Σπίγκελ, ο Γερμανός πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Μάρτιν Σούλτς, στην οποία παρουσίασε τη θέση του υπέρ της δημιουργίας Ειδικών Οικονομικών Ζωνών (ΕΟΖ) στην Ελλάδα, καθώς «οι περικοπές από μόνες τους δε φέρνουν ανάπτυξη». Μάλιστα, ανέφερε ότι η νεοεκλεγείσα τότε κυβέρνηση έχει καταθέσει πρόταση στην ΕΕ για συγκεκριμένες περιφέρειες που θα μπορούσαν να υιοθετήσουν συγκεκριμένα κίνητρα για επενδύσεις των οποίων τα προϊόντα θα πήγαιναν στην ευρωπαϊκή αγορά. Λίγες μέρες αργότερα, ο υπουργός Ανάπτυξης Κ. Χατζηδάκης, επισημοποίησε τη θέση της ελληνικής κυβέρνησης κάνοντας λόγο για «Ζώνες με ειδικά φορολογικά και διοικητικού χαρακτήρα κίνητρα» οι οποίες μάλιστα δε χρειάζεται να είναι και χωρικά ορισμένες αλλά μπορούν να αφορούν τομείς και κλάδους.