Tariq Ali: Islam and its discontents (Μέρος 2ο)

<<(συνέχεια από το προηγούμενο)

Τότε, χτύπησε τη Λιβύη. Το Λιβυκό καθεστώς – παρά τη ρητορική του είναι ένα τυπικό τυραννικό καθεστώς, απλούστατα δεν επέτρεψε καμία διαφωνία – κυβερνάται από ένα κόμμα, ουσιαστικά από το στρατό. Σε αυτό δεσπόζουν άνθρωποι της φυλής του Καντάφι (που είναι μια από τις μικρότερες στη χώρα) και είναι πολύ βάρβαρο. Υπήρξαν σφαγές στην Βεγγάζη, πριν 8 χρόνια, όπως μου είπαν όταν πήγα να δώσω μια ομιλία στο Βρετανικό Συμβούλιο στην Τρίπολη. Κανείς δεν αμφέβαλε λοιπόν ότι δεν θα έφευγε [στμ. Ο Καντάφι] εύκολα. Αλλά ο κόσμος ακόμα θεωρούσε ότι θα ανατρέπονταν. Θα ήταν τραγωδία αν την έβγαζε καθαρή μόνο με αιματοχυσία –η οποία δυστυχώς φαίνεται πιθανή αυτή τη στιγμή. Δεν ξέρουμε.

Ο Καντάφι όντας λιγάκι παλαβή προσωπικότητα δεν μπορεί να πάρει απόφαση ποιον να κατηγορήσει για αυτήν την επίθεση. Πρώτα ήθελε την υποστήριξη της δύσης και είπε “η Αλ κάιντα μου επιτίθεται”. Αποδείχτηκε αστείο. Μετά είπε “δεν ήταν η Αλ Κάιντα, ήταν σκευωρία της Δύσης”. Αυτό επίσης δεν ήταν αληθές, καθώς ξαφνικά βγήκε στη φόρα ότι [στμ. ο Καντάφι] είχε πολύ στενή σχέση με τη Βρετανική Κυβέρνηση, χρηματοδοτώντας πληθώρα αγγλικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όπως το London School of Economics και το Exeter University, πληρώνοντας εκατομμύρια. Ο μέγας ιδεολόγος του Tony Blair, ο Antony Giddens (πια λόρδος Giddens), είχε γράψει ένα εκτεταμένο δοκίμιο στο αποκορύφωμα της ερωτοτροπίας του με τη Λιβύη στo οποίo έλεγε: “Toν συνταγματάρχη Καντάφι είχα την τιμή να τον γνωρίσω. Είχαμε μια μακρά συνέντευξη, ήταν πολύ πειστικός και συνεκτικός”. Ο Giddens είναι ο μόνος άνθρωπος που το έχει πει αυτό [το κοινό γελάει]. Και είπε “το πράσινο βιβλίο, το οποίο διάβασα προσεκτικά, είναι παρόμοιο στο πνεύμα με τον Τρίτο Δρόμο που υπερασπίζομαι ο ο ίδιος”. Επομένως δεν ήταν ότι ο Καντάφι δεν ήταν φιλικός με τη Δύση. Ο γιος του χθες, εξοργισμένος από ένα σχόλιο του Sarkozy, είπε: “Ο Sarkozy έχει ξεχάσει πόσa έχουμε πληρώσει για να επανεκλεγεί; Ξέχασε; Έχουμε όλα τα χαρτιά, τις επιταγές και τις σφραγίδες και θα τα δείξουμε”. Έτσι, ακόμα και στην περίπτωση του Καντάφι… Πριν 15 χρόνια, βγήκε από την απομόνωσή του και ήταν πολύ φιλικός με όλα αυτά τα καθεστώτα…

Επομένως δεν είναι ούτε η δύση ούτε η Αλ Κάιντα που προσπαθούν να τον ανατρέψουν, είναι ο ίδος ο λαός του. Και τους βομβαρδίζει από αέρος, τους σκοτώνει, καταλαμβάνει τις πόλεις τους. Έτσι, το μεγάλο ερώτημα που εμφανίστηκε ξαφνικά – κάτι αδιανόητο– ήταν ότι αν συμβαίνει αυτό στο Κάιρο, την Αλγερία, την Τυνησία, τη Σαναά [στμ. Πρωτεύουσα της Υεμένης], θα μπορούσε να διαδοθεί και στη Σαουδική Αραβία; Θα μεταδοθεί η μόλυνση; Κι αν ναι τι θα γίνει;

Δεν υπάρχει περίπτωση οι ΗΠΑ να διατίθενται να αφήσουν να εκδιωχθεί η βασιλική οικογένεια της Σαουδικής Αραβίας. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε αιματοχυσία. Τότε [στμ. στην εξέγερση του Μπαχρέιν] έγινε πρόβα του τι θα μπορούσε να συμβεί στη Σαουδική Αραβία όταν στο Μπαχρέιν – αυτό το μικροσκοπικό κρατίδιο– έγινε το ξέσπασμα. Διότι κι εκεί είχαν μια μικρή κλίκα στην εξουσία η οποία κυβερνούσε για χρόνια. Το Μπαχρέιν είναι μια μεγάλη ναυτική βάση για το στόλο των ΗΠΑ και ακολουθεί τις εντολές, κάνει ότι του λένε να κάνει, όπως όλα τα άλλα κράτη του κόλπου. Όμως αυτά τα κάνει εις βάρος των μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού. Ενθαρρυμένοι από τα γεγονότα του Καΐρου, της Τυνησίας και αλλού, οι κάτοικοι του Μπαχρέιν βγήκαν έξω. Πρώτα, δέχτηκαν επίθεση. Μετά σταμάτησε η επίθεση. Μετά περισσότεροι βγήκαν έξω. Και η πιο πρόσφατη εξέλιξη είναι ότι οι Σαουδάραβες, φοβούμενοι ότι η αναταραχή στο Μπαχρέιν μπορεί να περάσει από τα σύνορα στη Σαουδική Αραβία, έστειλαν στρατιώτες να προσπαθήσουν να συντρίψουν την εξέγερση. Χθες μόνο, σκότωσαν πολύ κόσμο στο Μπαχρέιν. Δεν έχουμε ακόμα ακριβή αριθμό.

Τώρα το μεγάλο ερώτημα είναι: αν η Αίγυπτος σταθεροποιηθεί και αν αυτοί που επιδίωκαν την ανατροπή τον Μουμπάρακ πάρουν αυτό που θέλουν, το οποίο δεν έχουν προς στιγμήν επειδή εκεί έχουμε ένα στρατιωτικό συμβούλιο στην εξουσία υπό την ηγεσία του στρατηγού Ταντάουι, ενός από τους παλιούς ανθρώπους του Πενταγώνου στην Αίγυπτο. Όμως ο κόσμος είναι δυστυχισμένος και απαιτεί ο στρατός να παραδώσει την εξουσία, να γραφεί ένα νέο σύνταγμα, να συμπεριληφθούν στο σύνταγμα αυτό δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα. Αυτό επίσης είναι μια απαίτηση, κοινωνικά δικαιώματα: το δικαίωμα στην υγεία, το δικαίωμα στην παιδεία, το δικαίωμα στη στέγη, το δικαίωμα στην εργασία. Μεγάλες συζητήσεις διεξάγονται για το αν αυτά τα δικαιώματα θα έπρεπε να ενσωματωθούν ή όχι σε τούτο το σύνταγμα,. Και τότε λένε, βάσει αυτού του συντάγματος, “θα έπρεπε να έχουμε εκλογές”. Δεν ξέρουμε από τώρα τι πρόκειται να γίνει, είναι όλα σε μια ρευστή κατάσταση. Πρόκειται όμως για ενδιαφέροντες καιρούς.

Ειδικά μετά την 9/11, όσοι είπαν: “Οι άραβες δεν θέλουν δημοκρατία” ή την ακραία εκδοχή “οι Άραβες είναι γενετικά εχθρικοί προς τη δημοκρατία”… Πολύ συνήθεις απόψεις που εκφράζονται από νέο-συντηρητικούς στις ΗΠΑ και πολλούς από τους οπαδούς τους στο εξωτερικό –δε γνωρίζω γι’ αυτή τη χώρα συγκεκριμένα, αλλά κόσμος έλεγε παρόμοια πράματα σ’ αυτά τα μέρη επίσης, σίγουρα στην Αυστραλία όπου πηγαίνω συχνά. Αυτό είναι πολύ σύνηθες: ερωτήθηκα σε διάφορες συναντήσεις, “μπορείς να εξηγήσεις γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι στον Αραβικό Κόσμο είναι αλλεργικοί στη Δημοκρατία;” Είπα “δεν είναι οι άνθρωποι που έχουν αλλεργία σε αυτήν, αλλά όσοι τους κυβερνούν και όσοι υποστηρίζουν τους κυβερνώντες είναι που έχουν αλλεργία σε αυτήν”. Διότι γνωρίζουν τι θα μπορεί να συμβεί αν επιτρεπόταν η δημοκρατία. Αυτό που μπορεί να συμβεί είναι ο κόσμος να εκλέξει κυβερνήσεις που δεν είναι φιλικές προς τη Δύση. Και αυτό αποτελεί πάντα πρόβλημα για αρκετούς δημοκράτες στη Δύση, επειδή στη Δύση ειδικά αυτές τις μέρες η δημοκρατία θεωρείται πως πρέπει να είναι ελεγχόμενη. Και στον Αραβικό Κόσμο, και αλλού, άρχισε τρικυμία. Αν δε γίνει αποδεκτό, θα δούμε τι θα συμβεί. Παρεμπιπτόντως, όλο αυτό το επιχείρημα ότι ολόκληρος ο Ισλαμικός κόσμος είναι κατά κάποιον τρόπο εχθρικός προς τη δημοκρατία είναι ανοησία. Θέλω να πω ότι στρατιωτικές δικτατορίες επιβλήθηκαν από τις ΗΠΑ στο Πακιστάν, η μια μετά την άλλη, ακριβώς για να σταματήσουν τις δημοκρατικές εκλογές. Στην Ινδονησία το μεγαλύτερο κόμμα στη χώρα σφάχτηκε –έτυχε να είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα, με πάνω από ένα εκατομμύριο μέλη. Σφάχτηκε εν ψυχρώ το 1965. Και μετά λέει ο κόσμος “πώς μπορεί να αναδύθηκαν όλες αυτές οι ισλαμικές ομάδες;” Δημιουργείς ένα κενό στον Αραβικό Κόσμο, δημιουργείς ένα κενό στην Ινδονησία και το κενό γεμίζεται από κάτι. Μερικές φορές, γεμίζεται από ανθρώπους που έχεις υποστηρίξει για να διεξάγουν αυτές τις σφαγές ή τους πολέμους και άλλες φορές όχι.

Όμως σε κάθε περιστατικό, εντός του Ισλάμ και του ίδιου του Ισλαμικού Κόσμου… αυτή η αντίληψη που κυκλοφορεί μετά την 9/11, ότι η μεγάλη απειλή είναι η Αλ Κάιντα… H Aλ Κάιντα είναι μια τρομοκρατική ομάδα η οποία έχει το πολύ κάπου ανάμεσα στα δύο με τρεις χιλιάδες μέλη, και αν. Δυο με τρεις χιλιάδες τρομοκράτες; Λιγότερο κι από τον IRA στο ζενίθ του. Λιγότερο από πολλές αναρχικές ομάδες που μάστιζαν την Ευρώπη στις αρχές του 20ου και τα τέλη του 19ου αιώνα, διεξάγοντας προσβολές των ιερών και όσιων από χώρα σε χώρα, σκοτώνοντας βασιλιάδες, ανατινάζοντας προέδρους και πρωθυπουργούς. Η τρομοκρατία λοιπόν δεν είναι τίποτα καινούργιο, ούτε περιορίζεται σε έναν πολιτισμό ή θρησκεία. Πολλοί άνθρωποι προβαίνουν σε τέτοιες δράσεις. Κάνουν λάθος κατά τη γνώμη μου και τους έχω ασκήσει αρκετά βαριά κριτική… αλλά αυτά είναι απλά γεγονός.

Είναι αρκετό ενδιαφέρον το ότι η Αλ Κάιντα προέρχεται από τον πόλεμο που είχε κηρυχθεί κατά των Ρώσων στο Αφγανιστάν και, παρεμπιπτόντως, η κατάσταση στο Αφγανιστάν –όπου η χώρα σας έχει στρατεύματα– αν διαβάσετε με προσοχή αυτά που γράφουν στα αμερικανικά ΜΜΕ οι άνδρες των μυστικών υπηρεσιών, και μερικές φορές σε λεπτομερείς ακαδημαϊκές αναφορές, αυτός είναι ένας πόλεμος που δεν μπορεί να κερδηθεί, δεν θα κερδηθεί. Μόλις αυτή τη βδομάδα, μου στάλθηκε ένα αντίγραφο ενός βιβλίου γραμμένου από ένα διακεκριμένο Βρετανό διπλωμάτη και ακαδημαϊκού, τον Rodrick Bratewit (?), του οποίου τα διαπιστευτήρια είναι τόσο αψεγάδιαστα που διετέλεσε σύμβουλος εξωτερικών υποθέσεων του John Major, σύμβουλος ασφαλείας του Blair , βρετανός πρέσβης στη Μόσχα… θέλω να πω, έχει γράψει ένα βιβλίο που ονομάζεται “Ο Aφγανικός Σπόρος” [The Afghan Seed] το οποίο αποτελεί ένα απολογισμό –καθότι είναι μελετητής της Ρώσιας– της ρωσικής κατοχής του Αφγανιστάν. Κάθε σελίδα αυτού του βιβλίου τη διαβάζεις και βλέπεις τι συμβαίνει στο Αφγανιστάν –γι αυτό άλλωστε το έγραψε, δεν το έγραψε μόνο για ευχαρίστηση. Και λέει ότι από πολλές απόψεις, οι Ρώσοι ήταν καλύτεροι από εμάς διότι τουλάχιστον πραγματοποίησαν κοινωνικά και μορφωτικά έργα τα οποία καταστράφηκαν από τους ανθρώπους που υποστηρίζαμε εμείς. ‘Όμως, έκαναν σοβαρές προσπάθειες να μορφώσουν τις γυναίκες και να χτίσουν μικτά σχολεία και τα λοιπά. Λέει λοιπόν, από αυτή την άποψη, όχι ότι ήταν καλό πράμα, αλλά ήταν οριακά καλύτερο από αυτό που κάνουμε σήμερα. Έτσι, αν ένας κόσμος καταληφθεί, αν ένα κόσμος βρίσκεται με βία υπό τον έλεγχο τυράννων και… Ο κύριος λόγος για τον οποίο αυτή η περιοχή είναι σημαντική δεν έχει να κάνει φυσικά με το Ισλάμ ή τον ισλαμικό πολιτισμό αλλά με το γεγονός ότι το φτηνότερο πετρέλαιο βρίσκεται σε αυτά τα εδάφη. Αν η Μέση Ανατολή κατοικούνταν από Βουδιστές θα είχαμε το πόλεμο κατά του Βουδισμού. Αυτό είναι λοιπόν το κλειδί για τούτη την περιοχή και ο λόγος γιατί είναι τόσο σημαντικό στοιχείο για την ασφάλεια των ΗΠΑ. Είναι το πετρέλαιο (το οποίο θα συζητήσω πιο διεξοδικά σε άλλη διάλεξη μου). Να τι κρατούσε τον Αραβικό κόσμο σε αυτήν την κατάσταση.

Τι παίζει με τα ισλαμικά κόμματα στον Αραβικό κόσμο, πέρα από την Αλ Κάιντα τι; Ο μεγαλύτερος σχηματισμός στην Αίγυπτο είναι η Μουσουλμανική Αδελφότητα και υπάρχει πρακτικά σε κάθε αραβική χώρα, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Ποια είναι η πολιτική αυτού του κόμματος; Αν κοιτάξετε στα μανιφέστα τους, η μεγαλύτερη, η δεσπόζουσα φράξια της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, κατά τη γνώμη μου είναι κοινωνικά πολύ συντηρητική. Κανένα μεγάλο ριζοσπαστικό αίτημα δεν προβάλλουν και όταν μιλάς στους ηγέτες τους λένε “θέλουμε να γίνουμε σαν τους Χριστιανοδημοκράτες στην Ευρώπη” –να το μοντέλο που έχουν για τον εαυτό τους – ή “σαν τους κυβερνώντες Τούρκους Ισλαμιστές” ή “σαν τους κυβερνώντες Ινδονήσιους”. Λένε “δε διαφέρουμε”. Είμαι πολύ επικριτικός προς αυτούς. Είπα “θέλετε απλά να πάρετε την εξουσία και θέλετε η Δύση να υποστηρίξει εσάς αντί για το Μουμπάρακ”. Κι είπαν “Ναι, γιατί όχι” [το κοινό γελά]. Και μάλλον αυτό θα γίνει. Επομένως, δεν είναι ότι υπάρχει μόνο ένας μονολιθικός Ισλαμικός Κόσμος. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά ρεύματα εντός του, κάθε είδους. Η δύναμη που είναι πάρα πολύ αδύναμη εντός του είναι –γεγονός με θλίβει αλλά δεν μπορεί να αγνοηθεί– η Αριστερά, ο Σοσιαλισμός σε κάθε εκδοχή και μορφή του, πολύ αδύναμη, με το ζόρι υπάρχει. Από την άλλη έχεις αυτά τα Νέα Κοινωνικά Κινήματα, τον Εθνικισμό, τη Μουσουλμανική Αδερφότητα, το Ισλάμ, ανοιχτώς δημοκρατικά κόμματα που πιθηκίζουν τα δυτικά κόμματα. Όλα αυτά υπάρχουν σε τούτο τον κόσμο.

Και οι Αιγύπτιοι θα ψηφίσουν όταν τους επιτραπεί νέο σύνταγμα. Το δικαίωμα ψήφου παραμένει ανοιχτό ζήτημα. Αλλά, αν η Αίγυπτος σταθεροποιηθεί με τη μορφή συνταγματικής δημοκρατίας, το φαινόμενο ντόμινο θα είναι ασταμάτητο. Με κανένα τρόπο η Δύση δε θα μπορεί να πει “εντάξει για την Αίγυπτο αλλά όχι για τη Σαουδική Αραβία”. Τι έχει κάνει ο καημένος ο πληθυσμός της Σαουδικής Αραβίας για να το αξίζει αυτό; Γιατί δε θα έπρεπε ο λαός να ξεφορτωθεί αυτήν την καταραμένη μοναρχία. Αντιτίθεμαι στην επέμβαση Δυτικών για την ανατροπή κυβερνήσεων. Είναι πολύ προτιμότερο, όπως υποστήριζα πάντα, οι εξελίξεις να είναι οργανικές, να προέρχονται μέσα από την ίδια τη χώρα. Και πόσοι άνθρωποι είχαν πει “πρέπει να επέμβουμε επειδή οι Άραβες είναι ανίκανοι να ξεφορτωθούν δικτάτορες. Δεν μπορούν να το κάνουν”. Μερικοί Βρετανοί πολιτικοί ήταν ιδιαίτερα κάθετοι όταν το υποστήριζαν αυτό. Ειδικά ο Tony Blair, ο Βρετανός Πρωθυπουργός, δηλώνοντας ικανοποίηση που έβλεπε τόσους πολλούς ακτιβιστές κατά του πολέμου στη Βρετανία να μπαίνουν στα βιβλιοπωλεία και να βάζουν την αυτοβιογραφία του από τον τομέα των βιογραφιών στον τομέα των εγκληματιών [το κοινό γελά]… Είναι εγκληματίας πολέμου. Επιτρέψτε μου να το πω ωμά. Αν έχεις ένα διεθνές δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου το οποίο δικάζει μονάχα ανθρώπους που δε γουστάρεις, αυτό το δικαστήριο δεν έχει καμία εγκυρότητα. Όταν ο Cheney είπε κατάφωρα ψέματα, σε διάφορες περιστάσεις, όταν ο Bush υποστήριξε αυτά τα ψέματα, όταν οι Βρετανοί αναγκάστηκαν… Και στις Βρετανικές μυστικές υπηρεσίες και στους Βρετανοί αξιωματούχοι είπαν [στμ. οι Αμερικανοί] “επιτεθείτε τους. Πρέπει να βρείτε τα όπλα του εγκλήματος” και είπαν ψέματα και έσυραν τις χώρες τους σε πόλεμο. Ένα εκατομμύριο νεκροί Ιρακινοί μπορεί να μη σημαίνει πολλά σε ανθρώπους που ζουν στον Δυτικό Κόσμο. Ένα εκατομμύριο νεκροί Ιρακινοί, δυόμιση εκατομμύρια τραυματίες, τέσσερα εκατομμύρια πρόσφυγες στις γειτονικές χώρες μόνο, αυτή είναι η απελευθέρωση του Ιράκ. Κι αν είχαν περιμένει, οι ιρακινοί μπορεί να το είχαν κάνει μόνοι τους όταν ξεσπούσε αυτό το κύμα.

Επομένως, να ένα μάθημα που πρέπει να μάθουμε από αυτά τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα. Είναι πάντα καλύτερο σε, πρακτικά, κάθε περίσταση –εκτός αν υπάρχει κάτι εξαιρετικό– ο λαός να ξεφορτώνεται τους δικτάτορες ή τις μη αντιπροσωπευτικές κυβερνήσεις μόνος του, πάντα καλύτερο. Και ελπίζω όσοι δυσανασχετούν στον ισλαμικό Κόσμο σήμερα –και δείχνουν σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου τι να κάνουν– να νικήσουν. Είναι νωρίς για να πούμε. Τα έχω συγκρίνει όλα αυτά με τις εξεγέρσεις του 1848, που συνέβησαν σε όλη την έκταση της Ευρώπης ενάντια στις τεράστιες αυτοκρατορίες –ειδικά την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, αλλά όχι μόνο αυτή– καθώς ένα καινούργιο κλίμα δημιουργείται, μια νέα αλλαγή λαμβάνει χώρα, και αυτό δίνει ελπίδα.

Έλαβα ένα email στο Perth μόλις δύο μέρες πριν από την Κροατία. Δεν είχα καν ιδέα ότι αυτό συνέβαινε. Ξέρετε τι συμβαίνει στην Κροατία; Ήταν από έναν Κροάτη φιλόσοφο φίλο μου. Έλεγε “κάθε μέρα όλο και περισσότερες διαδηλώσεις υποστηριζόμενες από σχεδόν όλους (τη δεξιά, την αριστερά και το κέντρο). Όλοι είναι στους δρόμους και απαιτούν το τέλος της διαφθοράς, το τέλος της εγκληματικής μαφίας που ελέγχει το κράτος. Και μεγαλώνει.” Ακούσατε για αυτό; Έπρεπε να του απαντήσω και είπα “ευχαριστώ που μου είπες, δεν είχα ιδέα”. Και απάντησε λέγοντας “και έμπνευσή τους ήταν τα συμβάντα στο Μάγκρεμπ και τη Μέση Ανατολή, αυτό μας ενέπνευσε”. Κι έτσι ο κόσμος μπήκε πάλι σε κίνηση. Και η ιστορία, η οποία είναι πάντα πρωτότυπη και δεν επαναλαμβάνεται –αντηχεί διαμέσω των αιώνων, ποτέ δεν επαναλαμβάνεται στην πραγματικότητα– μπήκε σε κίνηση τώρα στον Αραβικό Κόσμο και δεν ξέρουμε πού θα σταματήσει. Μπορεί να επίκεινται ήττες, μάλλον σίγουρα για κάποιες χώρες, αλλά είναι γεγονός ότι οι άνθρωποι ανακάλυψαν πάλι τη φωνή τους. Μάθανε πώς να μιλάνε εξ ονόματος αυτών των ίδιων και ξεφορτώθηκαν τους πολιτικούς ηγέτες που τους επιβλήθηκαν. Αυτό από μόνο του είναι μεγάλη νίκη και κατόρθωμα.

απομαγνητοφώνηση-μετάφραση: Κων/νος Σ.

πηγή: http://mediastore.auckland.ac.nz/uploaded/public/03-2011/45D4B4EE0EC64D19851D67ED69715584.mp4.preview