Ευχές για ένα καλό κι επιτυχημένο απεργιακό φύλλο με ένα ιστορικό ντοκουμέντο (μέρος 1)

Από τις 22 Δεκέμβρη συνεχίζεται ο σκληρός αγώνας των εργαζομένων στην Χ. Κ. Τεγόπουλος και στη Φωτοεκδοτική με 48ωρες επαναλαμβανόμενες απεργίες. Ο αγώνας στην Ελευθεροτυπία είναι κομμάτι του συνολικού αγώνα που δίνεται στον τύπο που  χτυπιέται τόσο σκληρά αυτή την περίοδο. Ήδη, η συζήτηση έχει ανάψει για τα καλά όσον αφορά τη συνέχιση και τις προοπτικές αυτού του αγώνα. Το Alter έδωσε βήμα σε όλους τους κλάδους του αγώνα, από τη Χαλυβουργία μέχρι τους αδιόριστους εκπαιδευτικούς σπάζοντας τη συνομωσία της σιωπής. Θα μπορούσε αυτό να είναι  προανάκρουσμα συνολικότερων κοινωνικών διεργασιών που να αμφισβητήσουν το μονοπώλιο στην «ενημέρωση» και να βάλουν φραγμό στο σύγχρονο δημοσιογραφικό σκλαβοπάζαρο που πάνε να κατοχυρώσουν οι μεγαλοεκδότες και τα κατεστημένα συμφέροντα; Η χθεσινή συναυλία συμπαράστασης με κεντρικό σύνθημα «Αγώνας – αλληλεγγύη – αξιοπρέπεια» έστειλε μήνυμα ότι μια άλλη αγωνιστική ενότητα ρήξης κι ανατροπής είναι μονόδρομος για τους εργαζομένους.

Την Παρασκευή 26 του Γενάρη, η συνέλευση των συντακτών της «Ε», της «Κ.Ε» και του  enet.gr αποφάσισε την έκδοση απεργιακού φύλλου. Αποφασίσαμε λοιπόν ως Λέσχη να ευχηθούμε η προσπάθεια να έχει κάθε επιτυχία και για το λόγο αυτό και για μία εβδομάδα, θα δημοσιεύουμε κάθε μέρα ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Λυκούργου Κομίνη για την κρίση στον τύπο με την ιστορία της Ελευθεροτυπίας. Η ιστορία είναι πάντα πεισματάρα. Όπως θα δούμε στο σημερινό και αυριανό απόσπασμα, ήταν η έκδοση της Αδέσμευτης Φωνής, ενός απεργιακού φύλλου το 1975, που στάθηκε η αφορμή να ξετυλιχθεί μια σειρά γεγονότων που καταλήγουν στην έκδοση της Ελευθεροτυπίας, με προμετωπίδα της την αυτοδιαχείριση – Ελευθεροτυπία: «Η εφημερίδα των συντακτών» – ένας τίτλος που μέχρι σήμερα παραμένει το ανοικτό διακύβευμα για τον τύπο συνολικότερα. Για την ιστορική μνήμη αναφέρουμε ότι η Αδέσμευτη Φωνή κυκλοφόρησε στις 13 Μαΐου του 1975 και εσήμανε την τελική νίκη του πιο μακροχρόνιου απεργιακού αγώνα των 47 ημερών της ΕΣΗΕΑ. Με την έκδοσή της, το εκδοτικό κατεστημένο ηττήθη κατά κράτος, έκανε αυθημερόν δεκτά όλα τα αιτήματα της ΕΣΗΕΑ και υπεγράφη η πρώτη Συλλογική Σύμβαση.

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τη σ. Α.Κ. για την ιδέα και τη βοήθεια της στη δημοσίευση αυτού του κειμένου. Σ’ αυτή ανήκει και η σύντομη εισαγωγή που ακολουθεί αμέσως παρακάτω. Οι τίτλοι πάνω από τα αποσπάσματα είναι δικοί μας. Χωρίς να σημαίνει ότι ταυτιζόμαστε με την οπτική του Λ.Κομίνη, ελπίζουμε η υπενθύμιση – γνωστοποίηση αυτών των αποσπασμάτων 27 χρόνια μετά τη συγγραφή και 8 χρόνια μετά το θάνατο του συγγραφέα του να συμβάλλει στις εξελισσόμενες συζητήσεις. Και πάλι καλή επιτυχία στο απεργιακό φύλλο. Νίκη στον αγώνα των εργαζομένω στον τύπο!

η ομάδα της Λέσχης

Λυκούργος Κομίνης : Η κρίση του ελληνικού τύπου, εκδ. ΚΑΚΤΟΣ, 1985.

Πολύτιμη είναι η εκ των έσω μαρτυρία του Λυκούργου Κομίνη για την κρίση του ελληνικού τύπου, παρόλο που μέσα σε μια 20ετία οι γενικές συνθήκες έχουν αλλάξει δραματικά.  Το απόσπασμα που αναρτάται σήμερα αφορά
στην Ελευθεροτυπία  ή  στην ‘’εφημερίδα των συντακτών’’,  όπως αλλιώς έχει περάσει στη συνείδηση του κόσμου. Τα γραπτά του Κομίνη, αν διαβαστούν με κριτική απόσταση, δίνουν μια άλλη άποψη – τη δική του -, για τα όσα συνέβαιναν τότε, που δεν διαφέρουν πολύ και από τα σημερινά φαινόμενα συναλλαγής-ίντριγκας και παρασκηνίων στην (πάλαι ποτέ ή ουδέποτε;) «εφημερίδα των συντακτών».  Τα κείμενα του Λ. Κομίνη, ίσως να  μπορούν  να συμβάλλουν σήμερα ,στη συζήτηση για την κρίση στον Τύπο και τα ΜΜΕ  για την αποφυγή των ίδιων λαθών από τους εργαζόμενους και τους συνδικαλιστές. Ένα από τα θέματα που θίγονται στο βιβλίο  η αυτοδιαχείριση.

Το  ζήτημα της αυτοδιαχείρισης της ‘’Ε’’  το άκουσα για πρώτη φορά το καλοκαίρι στο Σύνταγμα των Αγανακτισμένων, από  αναγνώστες και μη,   φίλους και μη , της Ελευθεροτυπίας. Με εντυπωσίασε η βεβαιότητα ότι σε περίπτωση που η “εφημερίδα των συντακτών” περνούσε στα χέρια των εργαζομένων, θα διπλασίασε την κυκλοφορία της και θα μπορούσε να στηριχτεί από την κοινωνία των πολιτών με κάθε τρόπο. Συζητήθηκε αρκετά και μάλλον έχει βάση -τουλάχιστον ως προς την πρόθεση της κοινωνίας- η διαπίστωση. Μακάρι να επαληθευτεί.

Δεν υπήρξα ποτέ φανατική της “Ε’’  καθώς τη θεωρούσα εφημερίδα πολιτικής βαριετέ, αλλά όσο  νάναι επηρεάστηκα  από τους συναγωνιστές και τις συναγωνίστριες που τη δεκαετία του ’90 κυκλοφορούσαν με τα κομματικά τους έντυπα και την Ελευθεροτυπία παραμάσχαλα.  Το επέβαλε η πτώση   όλων των τειχών και εξ αυτού και οι νέες ανάγκες. Tότε κάποιοι άστεγοι  και πένητες αριστεροί, μέσα στην παραζάλη της ήττας, έβλεπαν ακόμη και τη γέννηση του homo eleftherotypicus. Αποφεύγοντας τις υπερβολές, απέκτησα αναγνωστικό πάθος για τον Ιό και την τέως  Βιβλιοθήκη. Μέχρι εκεί.  Δεν χολόσκασα και πολύ για το λογοτεχνικό κενό της Παρασκευής (κακώς), αλλά οφείλω να ομολογήσω ότι αυτό που με σοκάρισε είναι η καρατόμηση του Ιού, αλλά και  το γεγονός ότι δεν άνοιξε  ρουθούνι  στην ‘’εφημερίδα των συντακτών’’. Τι στο καλό, πού ήταν  όλοι αυτοί οι δημοκράτες και αριστερόφρονες δημοσιογράφοι που βροντούσαν  κι άστραφταν  στην εφημερίδα ; Λίγες υπογραφές συναδέλφων κι αυτές αδημοσίευτες, αφήστε τη λάσπη και τον πόλεμο κατά μέρος. Αγαπούλα, πούλα.

Σε ένα τέτοιο κλίμα δεν μπορεί κανείς να φανταστεί εύκολα μια αυτοδιαχειριζόμενη ‘’Ε’’ .Πόσο μάλλον οι ίδιοι οι εργαζόμενοι που βιώνουν την άθλια εργασιακή πραγματικότητα. Επειδή όμως σήμερα αυτό το θέμα καίει, θα ήταν μια ευκαιρία να εξεταστεί από τους εργαζόμενους και τους συνδικαλιστές, αποφεύγοντας τρικλοποδιές σαν αυτές που θα διαβάσετε στο κείμενο του Λυκούργου Κομίνη .

Και για να πω την αμαρτία μου, πιστεύω ότι η προσπάθεια για αυτοδιαχείρηση είναι μια κάποια λύση για τη γενικότερη ύφεση του κινήματος, που ελπίζουμε ότι είναι παροδική ,  με άγνωστες ακόμη συνέπειες.  Χρειαζόμαστε μια νίκη. Έστω  κι αν είναι μικρή, έστω κι αν διαρκέσει λίγο.

Α.Κ.

Η εφημερίδα κυκλοφορεί στις 18 Μαρτίου 2011 στα πλαίσια της απεργίας

1975, Αδέσμευτη Γνώμη: Η πρώτη  και μοναδική εφημερίδα των συντακτών

(απόσπασπα από το βιβλίο του Λ. Κομίνη, Η κρίση του ελληνικού τύπου, εκδ. ΚΑΚΤΟΣ, 1985)

Ηταν Μάης του 1975. Ενα γλυκό ανοιξιάτικο βραδινό, αλλά ο ιδρώτας έτρεχε ποτάμι μέσα στο τυπογραφείο της παλιάς Ελευθερίας του Κόκκα, στην οδό Γερανίου 7. Οι λινοτυπικές μηχανές βογγούσαν. Σ’ όλα τα μαρμάρινα τραπέζια (απλά, «μάρμαρα» τα λέγαμε τότε) του τυπογραφείου, ήταν απλωμένοι οι σελιδοθέτες και από πάνω τους σκυμμένοι τυπογράφοι και δημοσιογράφοι απ’ όλες τις εφημερίδες, έκλειναν τις σελίδες της πρώτης εφημερίδας των συντακτών. Της Αδέσμευτης Γνώμης. Ήταν μια από τις πιο μεγάλες απεργίες του κλάδου μας, με ελάχιστα ιδεολογικά και περισσότερο επαγγελματικά αιτήματα. Το κυριότερο όμως δεν ήταν η ικανοποίηση των όσων ήθελαν οι δημοσιογράφοι. Το κυριαρχικό στοιχείο ήταν το αποτέλεσμα της σύγκρουσης: Ποιος θα υποκύψει, οι εργαζόμενοι ή οι εργοδότες; Η μάχη γοήτρου ήταν πιο σημαντική από τις δραχμικές μας επιδιώξεις.
Ήταν τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Πρόεδρος της Ένωσης ο Σπύρος Γιαννάτος (έχει γίνει αλλαγή φρουράς και η Δεξιά για λίγο καιρό έχει αναδιπλωθεί). Βασική αιτία, η αναμέτρηση της δύναμης μιας δημοκρατικής ένωσης με το «κλαμπ» των εκδοτών. Δευτερεύουσα η αναβάθμιση των μισθών μας.
Είχαν περάσει 15 μέρες χωρίς εφημερίδες. Η απεργία είχε αρχίσει 28 Απριλίου. Η Ένωση Ιδιοκτητών κυκλοφορούσε ένα μικρό ενημερωτικό φυλλάδιο με τα καθημερινά «νέα» της επιλογής της. Όλα έδειχναν ότι ο αγώνας θα τραβήξει σε μάκρος. Και οι πιο πολλοί άρχισαν να σπάνε. Πρώτος ο Φιλιππόπουλος έριξε την ιδέα να βγάλουμε εφημερίδα. Είναι τότε διευθυντής της Απογευματινής. Το διοικητικό συμβούλιο δέχτηκε μετά από σκέψη την πρόταση. Και πέσαμε στη μάχη. Σε λίγα λεπτά συγκροτήθηκε ολόκληρο επιτελείο εφημερίδων. Από τον Παύλο Παλαιολόγο ως το νεότερο συντάκτη. Μοιράστηκαν αρμοδιότητες, ρεπορτάζ, ευθύνες. Η αίθουσα των συνεδριάσεων έγινε αίθουσα σύνταξης, που χώρεσε μαζί με ολόκληρη την ελληνική δημοσιογραφία και τα όνειρα μας. Οι εκδότες μας αποκαλούσαν «Βιετκόγκ». Και από τους «Βιετκόγκ» —μέσα σε ώρες— θα πάρουν το μάθημα τους όπως οι Αμερικανοί στο Βιετνάμ. Δουλεύαμε χωρίς σταματημό. Και όλα προχωρούσαν προς την έκδοση της εφημερίδας. Της εφημερίδας μας.
Πάνω στο κορύφωμα της προετοιμασίας μια φωνή μας πάγωσε. «Χαρτί παιδιά. Δε μας δίνει χαρτί ο Οργανισμός Χάρτου. Τον σταμάτησαν οι εκδότες». Το πάθος φουντώνει, γιγαντώνεται μέσα μας. Όμως κανένα πάθος και καμιά τόλμη δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πρακτική ανάγκη που δεν μπορεί να ικανοποιηθεί. Για να τυπωθεί η εφημερίδα χρειάζεται χαρτί. Χωρίς χαρτί είναι μάταιη κάθε προσπάθεια.
«Το πρακτορείο δεν μας πρακτορεύει την εφημερίδα», φώναξε από το βάθος ένας άλλος.
Τα μολύβια κατέβηκαν αυτόματα, σαν να τα κρατούσαν ρομπότ. Αναβρασμός. Οι πιο πολλοί ήταν έτοιμοι να τα παρατήσουν και να φύγουν αηδιασμένοι από τον ανίερο πόλεμο. Άλλοι έβριζαν, άλλοι γελούσαν ειρωνικά, γιατί είχαν «προβλέψει» το Βατερλό, άλλοι προσπαθούσαν να βρουν λύση και πρότειναν —στην απόγνωση τους— ό,τι μπορεί να σκεφτεί για τη σωτηρία του ένας που πνίγεται… Μια άλλη φωνή όμως μετά από λίγο οδήγησε την καρδιά μας στη θέση της. «Παιδιά —οι δημοσιογράφοι είναι παιδιά σε τέτοιες στιγμές— συνεχίζουμε. Χαρτί βρέθηκε». Τα «ζήτω» και τα «μπράβο» των «Βιετκόγκ» δεν άφησαν ούτε δευτερόλεπτο τη σκέψη να λειτουργήσει. Έτσι κανείς δε ρώτησε πού βρέθηκε το χαρτί. Το «μυστήριο» θα λυθεί αργότερα.
Πέσαμε με τα «μούτρα» στη σύνταξη. Σε λίγες ώρες μεταφερθήκαμε στο τυπογραφείο της Ελευθερίας, όπου άρχιζε η σελιδοποίηση. Με τέτοιο πλούσιο συντακτικό προσωπικό, όσο ουδέποτε είχε εφημερίδα, ήταν αδύνατο να μην κλείσει αστραπιαία η Αδέσμευτη Γνώμη.
Μέσα στο σάλο αυτής της νύχτας, ανάμεσα στα «μάρμαρα» του τυπογραφείου, κυκλοφορεί ένας κοντός και λιπόσαρκος μαυριδερός ανθρωπάκος, που δεν τον είχα ξαναδεί. Αστείος στις κινήσεις και ευέλικτος. Μιλάει σχεδόν με όλους και χαριεντίζεται με μερικούς, που φαίνεται ότι τους γνώριζε. Σε μια στιγμή πλησιάζει κι εμένα. «Πώς πάει, ε;» (αυτό το ε, ήτανε ρε, αλλά ο κοντός συνομιλητής μου έχει ένα ελάττωμα στην ομιλία. Δεν μπορεί να προφέρει το ρο). «Καλά. Τελειώνουμε», του λέω. «Ε, συ. Δε μαζευόσαστε εκατό καλοί, να ‘ρθειτε να βγάλουμε εφημερίδα;» μου ‘πε γελώντας και με κοίταξε κατευθείαν στα μάτια. «Εύκολο το ‘χεις;» του απάντησα. «Ποιος θα βάλει τα 100 εκατομμύρια που χρειάζονται;». (Τότε ήταν όχι πολλά, αλλά αρκετά για ξεκίνημα). «Εγώ» μου λέει κοφτά. «Και ποιος είσθε εσείς» του λέω. .«Τεγόπουλος» μου απαντάει και φεύγοντας μου φωνάζει: «Θυμήσου αυτό που σου είπα…».
Σε λίγο έπαιρνα πλούσιο «ρεπορτάζ» από ένα συνάδελφο που ήξερε «τι εστί Τεγόπουλος». Αυτός ήταν ο σωτήρας μας. Αυτός μας έστειλε «δώρο» το χαρτί για την Αδέσμευτη Γνώμη. Και τι χαρτί. Κατάλευκο. Είπε ότι το… είχε στις αποθήκες του. Όμως χαρτί για κυλινδρικό πιεστήριο δύσκολα έχει κάποιος που εκδίδει βιβλία και εγκυκλοπαίδειες, όπως ήταν ο Τεγόπουλος. Μερικοί είπαν πως το χαρτί που έδωσε ο «αυτόκλητος σωτήρας» μας, ήταν της Αθηναϊκής Χαρτοποιίας του Κεφάλα. Και έφτασε στα χέρια μας μετά από παρέμβαση του Τεγόπουλου. Εκείνο όμως που είχε σημασία για μας τότε ήταν να εκδοθεί η εφημερίδα μας. Ούτε τα σχέδια κανενός μας ενδιέφεραν, ούτε οι απώτεροι στόχοι του. Έτσι το «παιχνίδι» για μας τελείωνε με την παραλαβή του χαρτιού. Για τον Τεγόπουλο μόλις εκείνη τη στιγμή άρχιζε και μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν κάτι παραπάνω από έντιμο. Ήταν φιλανθρωπικό…
Το πιεστήριο σε λίγο δούλευε στην πιο μεγάλη του ταχύτητα. Τα φύλλα κατά εκατοντάδες μαζεύονταν δίπλα στον αρχιπιεστή. Η Αδέσμευτη Γνώμη έβγαινε από το κτίριο της Ελευθερίας, που ήταν ζωσμένο από περιπολικά και φορτωνόταν στα φορτηγά. Την άλλη μέρα το μεσημέρι η Αθήνα διάβαζε την πρώτη και μοναδική εφημερίδα των συντακτών.